Door René Zwart
Dat het er voor de inwoners van het Caribische deel van het Koninkrijk toe doet door welke partijen Nederland wordt geregeerd, heeft zich het afgelopen jaar doen voelen. Bij de start verklaarde het kabinet Schoof de eilanden “waardevol”, maar handelde tegenovergesteld.
Twee voorbeelden: nog maar net aangetreden werd de zwart op wit staande toezegging van staatssecretaris Van Huffelen 130 miljoen euro uit het nationaal groeifonds te reserveren voor de Cariben stilletjes ingetrokken, om vervolgens wel van de daken te schreeuwen 80 miljoen “vrij te maken” voor economische versterking van de eilanden. Een stiekeme wisseltruc die de rijkskas per saldo 50 miljoen bespaarde. Het tweede voorbeeld: terwijl het geld er in de begroting voor opzij was gezet, werd de subsidie om de kosten van levensonderhoud (o.a. energie) voor kwetsbaren op de BES-eilanden eind 2024 ingetrokken.
Een regering van PVV, VVD, NSC en BBB moet op Aruba, Bonaire, Curaçao, Saba, Sint Eustatius en Sint Maarten hebben aangevoeld als een ijskoude douche, zeker na het kabinet Rutte IV waarin twee bewindspersonen, minister Carola Schouten en de eerder genoemde Alexandra van Huffelen, het voor elkaar hebben gebokst dat het wettelijk minimumloon en daarmee de uitkeringen in Caribisch Nederland naar een (zij het net aan) leefbaar niveau werden verhoogd. Welke regeringscoalitie er in Den Haag zit, kan dus een groot verschil maken. Maar wordt maar eens wijs uit het ‘aanbod’. Zo’n 40% van de Europese Nederlanders ‘zweeft’ nog. Voor kiesgerechtigden in de Cariben is het maken van de keuze, ver verwijderd van Den Haag, waarschijnlijk nog ingewikkelder. Laten we de meest relevante partijen eens langsgaan.
PVV – Als Geert Wilders zegt de Nederlanders op één te zetten, bedoelt hij niet de landgenoten op de BES-eilanden en de koninkrijksgenoten in de CAS-landen. Zijn woordvoerder Koninkrijksrelaties Peter van Haasen was ijverig en viel voor een PVV’er best mee, dat kan niet verhullen dat eenmaal aan de macht de PVV mede door toedoen van volstrekt incompetente bewindslieden (onder wie staatssecretaris voor Koninkrijksrelaties Zsolt Szabó) helemaal niets heeft gepresteerd, anders dan het aanjagen van de polarisatie.
VVD – Aangeslagen door een dik verdiende electorale afstraffing in 2023 ontpopte de ooit liberale partij zich tot architect van het meest radicaal rechtse kabinet ooit dat zich regieloos van crisis naar crisis bekvechte. De les lijkt niet geleerd: in het post-Rutte tijdperk etaleert de partij zich onder Dilan Yeşilgöz steeds meer als een PVV-light. De VVD versleet in krap twee jaar vijf woordvoerders op het koninkrijksdossier van wie de laatste – Eric van der Burg – de BES-burgers uit de armoede denkt te kunnen halen door meer banen te scheppen. Laat nu de werkloosheid op de eilanden verwaarloosbaar klein te zijn en de armoede vooral wordt veroorzaakt doordat ministeries hebben nagelaten te werken aan een structurele verlaging van de exorbitant hoge kosten van levensonderhoud.
NSC – De ook in de Cariben bewierrookte Pieter Omtzigt heeft land en Koninkrijk geen dienst bewezen met zijn Nieuw Sociaal Contract. De partij incasseert met nul zetels in de peilingen de beloning om als zelfverklaard hoeder van de rechtsstaat in zee te gaan met drie partijen die daar – de een meer dan de ander – juist aan willen morrelen. Jammer dat fractielid Faith Bruyning daardoor niet terugkeert in de Kamer. Gepassioneerd ging ze de strijd aan met bewindspersonen wier visie niet verder ging dan het Noordzeestrand.
BBB – De als politieke partij vermomde BoerBurgerBeweging is het marketingapparaat van de Big Agro en daarom, anders dan Caroline van der Plas doet voorkomen, schijt heeft aan het welzijn van boeren, burgers en vee. Het enige dat is geleverd – naast pogingen de rechtsstaat, inclusief onafhankelijke media en wetenschappers, te ondergraven – is een staatssecretaris van Koninkrijksrelaties, Eddie van Marum. Aardige man, maar als het nieuwe kabinet er eenmaal zit (en dat kan nog wel even duren), zal hij op de eilanden snel vergeten zijn.
GroenLinks-PvdA – De groen uitgeslagen sociaaldemocraten tonen zich jaar in, jaar uit een constructieve en betrouwbare partner voor de andere delen van het Koninkrijk. Helaas heeft de partij haar woordvoerder Koninkrijksrelaties Raoul White op een relatief lage 30ste plaats op de kandidatenlijst gezet. Het ziet er naar uit dat hij pas in de Kamer kan terugkeren indien GL-PvdA gaat meeregeren en partijgenoten voor hem doorschuiven naar het nieuwe kabinet. Ben je voor GL-PvdA, geef dan Raoul White je stem.
CDA – In een grijs verleden waren de christendemocraten huisvriend van het Caribische deel van het Koninkrijk. Als gevolg van de neergang van ooit 44 zetels (2003) naar nu 5 heeft het CDA de Kamercommissie Koninkrijksrelaties links laten liggen. Maar onder Henri – “Doe normaal” – Bontebal wordt succesvol aan een wederopstanding gewerkt en dat kan overzee als goed nieuws worden beschouwd.
D66 – Resultaten in het verleden mogen dan geen garantie bieden voor de toekomst, met de vrijwel zekere terugkeer van D66 in het kabinet mogen de eilanden hopen op betere tijden: meer aandacht voor het wegwerken van sociaalmaatschappelijke achterstanden in Caribisch Nederland en een betere samenwerkingsrelatie met de CAS-landen. Bonus: D66 is de enige partij die een kandidaat met Caribische roots (Heera Dijk) op een verkiesbare plek (18) heeft.
JA21 – Is het alternatief voor teleurgestelde PVV-stemmers en VVD’ers die er van gruwelen al hun partij in een coalitie stapt waarvan GroenLinks-PvdA deel uitmaakt. De kandidatenlijst wordt gevuld met naar spruitjeslucht riekende lui die van partij naar partij hoppen. Hoeven de eilanden niets goeds van te verwachten.
ChristenUnie – Fractielid Don Ceder laat zien dat een partij met slechts drie zetels toch veel tijd en energie voor de West over kan hebben. Daar mag men hopen dat hij het Kamerlidmaatschap kan prolongeren.
Volt – Het opmerkelijkste aan Volt is het positieve stemadvies dat de partij krijgt uit Bonaire van M21-leider Daisy Coffie. Dat lijkt te schuren. Waar zij zich inzet voor meer zelfbeschikkingsrecht van haar eiland, beijvert Volt zich juist voor het afstaan van nationale zeggenschap aan de Europese Unie.
De invloed van de kiesgerechtigden in de Cariben op de samenstelling van de Tweede Kamer mag dan klein zijn, van de opkomst op de eilanden gaat wel degelijk een signaal uit. Als die morgen op de BES weer net zo laag is als vorige keren, dan moet er ook niet meer worden geklaagd dat ‘Den Haag’ zonder de eilanden over de eilanden beslist.