Den Haag – Te vage afspraken met Den Haag over de verdeling van verantwoordelijkheden staan de eilandbesturen van Bonaire, Sint Eustatius en Saba in de weg hun rol goed te vervullen bij het wegwerken van de grote achterstanden in de fysieke infrastructuur op de eilanden.
“De openbare lichamen moeten in staat worden gesteld om hun taken adequaat, structureel en zo zelfstandig mogelijk uit te voeren. De huidige wijze van bekostiging belet de besturen van de eilanden echter om volledige integrale bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid uit te oefenen”, schrijft de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in een vandaag gepubliceerd advies aan staatssecretaris van Koninkrijksrelaties Eddy van Marum.
Voor onderhoud en vervanging van bijvoorbeeld wegen is structureel te weinig financiering is eerder berekend. De ongedekte opgaven lopen van 13,6 tot 26,4 miljoen euro in 2026 op naar 61,8 tot 63,6 miljoen euro in 2050. Op verzoek van voormalig staatssecretaris Szabó heeft de ROB zich verdiept in de bekostiging
De Raad komt tot de volgende aanbevelingen:
- De eigenheid van Caribisch Nederland dient voorop te staan. De schaal, de geografische ligging, de fysieke omstandigheden, het zijn van een eiland en de wezenlijk andere voorzieningen waarvoor Caribisch Nederland zorg heeft te dragen, maken een vergelijking met de Europese decentrale overheden op het niveau van de afzonderlijke voorzieningen onmogelijk. Duidelijk moet worden voor welke voorzieningen Caribisch Nederland op dezelfde wijze verantwoordelijk is als de Europese decentrale overheden in Nederland.
- Maak daarom een onderscheid in de infrastructurele voorzieningen waarvoor de decentrale overheden in Europees Nederland standaard verantwoordelijk zijn (en waarvoor dus ook de openbare lichamen in Caribisch Nederland in principe zelfstandig financiële verantwoordelijkheid zouden moeten kunnen dragen) en zaken die het decentrale schaalniveau te boven gaan. Deze laatste vergen een andere benadering met logischerwijs een grotere betrokkenheid van het Rijk. Dit als uitwerking van het comply or explain-principe.
- De Raad merkt op dat het de vraag is of bij de openbare lichamen de noodzakelijke uitvoeringscapaciteit wel beschikbaar is om het benodigde onderhoud en investeringen te kunnen uitvoeren. Gelet op de grote omvang van de investeringsopgaven in de infrastructuur is het daarom van het grootste belang dat er prioriteiten worden gesteld. Het inlopen van de achterstanden in het onderhoud van infrastructurele voorzieningen verdient daarbij voorrang.
- De middelen voor onderhoud van en investeringen in de voorzieningen die onder de decentrale verantwoordelijkheid van de openbare lichamen vallen, de zogenoemde basisvoorzieningen, zouden in principe via de vrije uitkering beschikbaar moeten komen. Voor een structurele borging van het onderhoud en de toekomstige vervanging van deze infrastructurele investeringen moeten ook de middelen voor die taken aan de vrije uitkering worden toegevoegd.
- De bekostiging van investeringen in infrastructurele voorzieningen inclusief beheer en onderhoud die niet standaard onder de verantwoordelijkheid van Europees Nederlandse decentrale overheden vallen, kan voor Caribisch Nederland het best via een bijzondere uitkering worden verstrekt.
- Voor het veiligstellen van de bijdrage aan toekomstige investeringen ligt een duurzame investeringsfaciliteit in de rede: een gezamenlijk door de openbare lichamen en het Rijk te beheren fonds van waaruit toekomstige investeringen kunnen worden bekostigd, op basis van een gezamenlijk op te stellen investerings- en uitvoeringsagenda.
- De openbare lichamen zouden daarbij onder strikte voorwaarden de mogelijkheid moeten krijgen om leningen aan te gaan bij het Rijk voor het doen van investeringen in de infrastructuur Het is aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als formele toezichthouder om die toestemming voor het aangaan van leningen te geven.
- De ROB stelt voor een fasering aan te brengen in het opvolgen van deze aanbevelingen. Het is gelet op de onzekerheden, de verschillen in het type investeringsopgaven, de beperkte uitvoeringscapaciteit en de ingewikkelde uitgangssituatie raadzaam dat stapsgewijs toegewerkt kan worden naar het gewenste eindbeeld.
- Nutsvoorzieningen dienen in beginsel uit tarieven te worden bekostigd. Daar waar dat zou leiden tot onredelijke tarieven voor de inwoners van Caribisch Nederland, komt de vraag op of de onrendabele top moet worden afgedekt door een Rijksbijdrage.