Door Arjen de Wolff
Integriteit en publieke afrekenbaarheid zijn geen luxe, maar essentiële voorwaarden voor een overheid die haar burgers echt dient. Zelfs in kleine gemeenschappen waar publieke kritiek lastig is, kunnen transparantie en goed bestuur worden opgebouwd door sterke instituties, beschermende mechanismen en uitdrukkelijke en respectvolle betrokkenheid van burgers.
Het doel is uiteindelijk dat macht ten dienste staat van het algemeen belang, niet van een bevoorrechte minderheid met geld of de juiste contacten. Kleine samenlevingen zoals Bonaire kampen vaak met specifieke uitdagingen:
– Sociale nabijheid (iedereen kent elkaar)
– Angst voor repercussies of gezichtsverlies
– Culturele taboes rond publieke kritiek
– Problemen met bewijslast en scheiding van roddel, persoonlijke animositeit en de feiten
Maar ook in onze eigen context zijn oplossingen mogelijk:
1. Bouw sterke instituties, geen sterke personen
– Baseer beleid op regels en systemen, niet op persoonlijke reputaties.
– Zorg voor duidelijke procedures, transparantie in besluitvorming en een schriftelijke gedragscode.
2. Creëer veilige kanalen voor meldingen en toezicht
– Introduceer vertrouwelijke klokkenluidersregelingen, meldpunten voor burgers of anonieme klachtenprocedures via een “burgerbeschermingsfunctie”.
– Zo kunnen klachten geuit worden zonder publieke confrontatie.
3. Versterk het maatschappelijk middenveld en onafhankelijke media
– Ondersteun lokale NGO’s, journalisten en gemeenschapsleiders die toezicht houden op de overheid en beleid uitleggen aan burgers.
– Bied trainingen in burgerrechten en participatie aan om geïnformeerde betrokkenheid te bevorderen.
4. Normaliseer verantwoording afleggen als onderdeel van de cultuur
– Bevorder een cultuur van publieke dienstbaarheid binnen de overheid.
– Moedig leiders aan om publiekelijk kritiek te omarmen als teken van kracht.
– Gebruik scholen, kerken en culturele instellingen om normen rond integriteit en verantwoordelijkheid bespreekbaar te maken.
5. Gebruik burgerfora of panels
– Als direct debat gevoelig ligt, overweeg dan burgerberaden, dialogen in kleine groepen of deliberatieve panels om meningen op respectvolle wijze naar boven te halen.
6. Bied juridische en ethische vorming voor ambtenaren
– Regelmatige trainingen over belangenverstrengeling, ethische dilemma’s en openbare verantwoordelijkheid kunnen een sterke ethische basis leggen.
We kunnen het!
Arjen de Wolff is voormalig interim-griffier op Bonaire en oprichter/directeur van Across The Isles Foundation Caribbean.