In de zondagse estafette-rubriek ‘Bericht uit…’ belichten columnisten uit de Caribische delen van het Koninkrijk bij toerbeurt de kanten van hun eiland waarvan zij vinden dat die de aandacht van alle koninkrijksburgers verdienen. Vandaag komt het bericht uit Saba.
Medische schoolreisjes
Door Jessica Besselink
Wie op Saba woont, kent het wel: het schoolreisje naar Sint Maarten. Niet om
Philipsburg of Marigot te bezoeken, maar voor een medische afspraak, een “medical” zoals het hier heet. Als het serieuzer is, vliegen patiënten naar Bonaire, Curaçao, Aruba of verder naar Colombia. Een kennis bracht onlangs een hele dag dubbelgevouwen door in het ZVK-vliegtuigje dat patiënten oppikt op de BES-eilanden, onderweg naar Aruba. Een tropische tussenstoptour zonder wc. En dat voor een consult bij de orthopeed of gastroentoroloog.
Op Sint Maarten word je opgepikt met het bekende busje. Bij aankomst in St. Maarten Medical Centre (SMMC) krijg je eerst een nummertje. Je bent er direct herkenbaar als patiënt van Saba of Statia: een rugzak, soms een carry-on, sportschoenen en we arriveren als groep. De dame die de nummertjes afgeeft – de wachtkamermanager – vraagt luid: “Statia? Saba?”, gevolgd door je specialisatie, alles goed hoorbaar voor de hele wachtkamer. Privacy is hier een luxe of misschien zelfs een grap. Elke deur draagt in grote letters de functie van de kamer. De wachtkamermanager schroomt niet om hardop ongevraagd advies te geven. Toen een dreumes hevig begon te hoesten, riep ze bijvoorbeeld: “Take the child out of the stroller and pat it!,” opvoedkundig en medisch advies in één, voor iedereen te horen.
Aan het eind van de dag kom je iedereen weer tegen in de rij bij de airport, tussen boodschappentassen en pijnlijke voeten. Men grijpt de kans om boodschappen te doen die op Saba niet te krijgen zijn. Pech voor de moeder met de baby, die een hele dag heeft gesjouwd met haar kind in de buikdrager voor een afspraak van tien minuten. Waar ging ze naar de wc? In een vieze vliegveldwc met kind op de arm?
Zorg is hier geen rechte lijn, maar een haperend netwerk. Als de wind verkeerd staat of een specialist ziek is – het zijn ook maar mensen – wordt je afspraak verplaatst. Soms weken later. Voor een simpele diagnose deden we er op Saba meer dan twee jaar over. Niet omdat niemand zijn best deed, maar omdat de psycholoog van MHC door slecht weer niet kon landen, en daarna ontslag nam. Het duurde maanden voordat de opvolger ingewerkt was en het traject weer oppakte. Toen eindelijk de puzzel gelegd was, moest de medicatie weer via Sint Maarten.
En zo werd een behandeltraject een logistiek project. Geen uitzondering, maar realiteit. Vijf weken later zaten we weer bij dezelfde arts – de echo die eerder gepland stond, was niet gemaakt. Radiologie weigerde, ongevoelig voor het feit dat we van een ander eiland kwamen. De specialist hoorde het verhaal en zei het hardop: “Dit is slechte zorg.” Niet omdat iemand zijn werk niet doet – maar omdat het systeem hapert zodra één schakeltje mist. Slechte zorg – omdat een patiënt dagen moet reizen voor een consult van tien minuten en een echo die vijf weken eerder besteld was. Niet verwijtend naar het personeel, maar naar het systeem.
Werkgevers op Saba moeten hier continu rekening mee houden: medewerkers zijn soms dagen, of weken, weg vanwege medische afspraken, voor zichzelf of als begeleider. Als schoolleider zag ik hoe leerplichtige kinderen weken wegbleven omdat hun moeder op Sint Maarten op een bevalling wachtte. Waar ik bij mijn vorige werkgever nog schroom had om een uurtje vrij te vragen voor de dokter, moet ik nu collega’s een hele dag vrijroosteren voor een medisch consult.
En dan is er de realiteit op Saba zelf. De artsen en verpleegkundigen in de kliniek doen hun uiterste best. Ze glimlachen, zorgen, troosten. Maar in hun ogen zie je de zorg – letterlijk. De organisatie piept en kraakt. De directie van SabaCares is onlangs op de reservebank gezet, zonder toelichting. Voor vragen moet je bij de facilitaire manager zijn of direct bij het bestuur. Het personeel houdt de boel draaiend met inzet en toewijding. Maar vertrouwen in een systeem dat uit balans lijkt, voelt als leunen tegen iets dat elk moment kan bezwijken.
Iedereen doet zijn best. Maar zelfs de bestbedoelde zorg strandt als de radartjes van het systeem niet op elkaar zijn afgestemd. Zolang medische zorg voelt als een schoolreisje zonder planning, blijft het hopen dat je gezond blijft. Op papier heeft iedereen in het Koninkrijk recht op goede zorg en quality of life. Op Saba raakt dat recht soms zoek tussen verwijzingen, wachttijden en logistiek.