Het Koninkrijk is de meest onbegrepen relatie, reageert oud-minister Omayra Leeflang op het bericht dat de Rijksvoorlichtingsdienst het rondje speeddaten van premier Dick Schoof langs de Caribische eilanden aankondigt als een “internationaal werkbezoek”. Het is niet de eerste keer dat aan het licht komt dat ons Koninkrijk voor Haagse professionals te ingewikkeld is. Het excuus van de RVD: “Er zijn weinig categorieën om uit te kiezen. Wij zullen het aanpassen.” Dat laatste is inmiddels gebeurd, wat niet eens een zo heel erg ingrijpende operatie bleek: het schrappen van de toevoeging “internationaal” volstond. Nu is dit een futiel gevalletje, maar het staat wel symbool voor de kennis in het moederland van en interesse voor de Caribische delen van het land en het Koninkrijk. En de soms volstrekt idiote praktijk.
Zo moet Schoof niet vergeten zijn paspoort bij zich te steken. Zonder kom je namelijk niet ver in One Kingdom. Als je het kleinood niet kan tonen, laat de immigratiedienst op Aruba, Curaçao en Sint Maarten je echt niet binnen. Je hebt zelfs je paspoort nodig om de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba – toch echt duizend procent binnenlands – te mogen betreden. En dat is niet omdat ze overzees zijn, want voor Texel of Schiermonnikoog heb je genoeg aan een kaartje voor de overtocht. Dat geldt overigens ook voor wie het aandurft met de veerboot tussen Saba en Statia te reizen, dan heb je geen paspoort nodig.
Ingezetenen van Curaçao, Sint Maarten en de BES-eilanden met de Nederlandse nationaliteit hebben alleen een lokale sédula nodig om zich tussen de eilanden te verplaatsen. Om het eenvoudig te houden: voor Aruba hebben zij dan wel weer een paspoort nodig. Terwijl je, zo weet Kadushi uit eigen ervaring, paspoortloos van Guadeloupe en Martinique met Air Caraïbes naar Grand Case L’Espérance Airport kan vliegen om je vervolgens ongehinderd naar de Nederlandse kant van Sint Maarten te begeven.
Om het beeld compleet te maken: iedereen die vanuit de Cariben naar Europees Nederland reist moet op Schiphol in de lange rij voor de paspoortcontrole aansluiten. “Omdat de Caribische delen van ons Koninkrijk buiten de Schengenzone liggen, ook al zijn zij onderdeel van een EU-lidstaat, is de paspoortcontrole niet opgeheven”, laat kenner van het EU-recht Wessel Geursen weten. Dat kan echter niet de reden zijn waarom een verhuizing van Bonaire, Statia of Saba naar het vasteland door de wetgever niet als een verhuizing tussen Nederlandse gemeenten wordt gezien, maar als een “hervestiging” in het land Nederland.
Met dank aan de Hollandse regelneverij! En achtereenvolgende regeringen die als het om Caribisch Nederland gaat artikel 1 van de grondwet geheel naar eigen willekeur toepassen. Zoals erfrecht-experts prof.mr. Freek Schols mr. Peter Klik deze week in een artikel in het Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie betogen. Terwijl het erfrecht in de CAS-landen net als in Europees Nederland gemoderniseerd is, moeten de BES-eilanden het doen met regels die bijna twee eeuwen geleden zijn opgeschreven in het onleesbare Nederlands van toen. Maar bovendien ook inhoudelijk zo verouderd zijn dat het voor erven (ook financieel) nadelig uitpakt. Schols en Klik constateren dat het erfrecht in Caribisch Nederland “na 10-10-10 ten onrechte over het hoofd is gezien” en noemen het “onaanvaardbaar” dat Den Haag het niet repareert.
Het kan nog véél schrijnender, meldt projectleider van de Voogdijraad CN Maarten van de Weerd: “In Europees Nederland is in 2013 – terecht – geregeld dat ernstige zedenmisdrijven tegen kinderen nooit meer verjaren. Slachtoffers mogen aangifte doen wanneer zij eraan toe zijn. Maar op de BES-eilanden geldt nog steeds een verjaringstermijn van 12 jaar, óók voor ernstige feiten als verkrachting van een kind. Daardoor kan het recht op vervolging vervallen vóórdat het slachtoffer durft te spreken. Dat verschil is niet uit te leggen.”
Het is de zoveelste bevestiging dat voor de overheid de ene Nederlander de andere Nederlander niet is. Gelijke behandeling is zelfs met de nabije invoering (15 jaar na 10-10-10!) van gelijkebehandelingswetten lichtjaren weg. Reden waarom bijvoorbeeld consumentenorganisatie Unkobon een rechtszaak overweegt en Greenpeace er al eentje heeft aangespannen; omdat het Rijk zich schuldig maakt aan systematische taakverwaarlozing.
Hoe vaak hebben Nationaal ombudsman Reinier van Zutphen, het College voor de Rechten van de Mens, de Raad van State en andere gezaghebbende instituten al aan de bel getrokken? Onlangs heeft Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme Rabin Baldewsingh aangekondigd eveneens de strijd aan te binden met de tweederangs status van BES-burgers. Misschien is het tijd dat deze partijen de handen ineen slaan om als een gesloten front regering en parlement te wijzen op hun plicht inwoners van Nederland – van Bourtange tot Rincon, van Serooskerke tot Oranjestad en van Schin op Geul tot The Bottom – gelijk(waardig) te behandelen.
Intussen is op Bonaire de discussie over zelfbeschikking weer opgelaaid. Ondanks de vanuit Den Haag georkestreerde achterstelling lijkt de als altijd nijvere vrijheidsbeweging van James Finies bij de bevolking weinig weerklank te vinden. Dat neemt niet weg dat in sommige politieke kringen stiekem wordt gedagdroomd van een Vrijstaat Bonaire. Waar gedeputeerden zich minister mogen noemen en zich per dienstauto met chauffeur naar hun ministerie laten zoeven. En bemoeials die wel voor de burgers opkomen – zoals het College financieel toezicht en de Inspectie Leefomgeving en Transport – zelfs met paspoort niet welkom zijn.
Dinsdag fantaseren de leden van de eilandsraadscommissie Intereilandelijk- & Koninkrijksrelaties samen met (nu nog) gedeputeerde Clark Abraham verder over hoe onder het Haagse juk uit te komen. Geen zorgen, de Verenigde Naties hebben bepaald dat het zelfbeschikkingsrecht niet politici, maar uitsluitend de bevolking toekomt.
Ps. Dat er een zinvol leven na het premierschap is, bewijst de door de Arubaanse kiezers tot eenvoudig Statenlid gedegradeerde Evelyn Wever-Croes met een dagelijkse lawine van Facebookposts. We zien haar gezellig fröbelen met kleurtjes, met een professionele camera de natuur in trekken, heel huiselijk een kopje thee zetten, zich in het zweet werken in de sportschool etc. En dan toch ook nog tijd hebben de verrichtingen van het nieuwe kabinet van commentaar te voorzien. Wat je noemt een bezig bijtje, onze Eef…
Kadushi is het buitenbeentje van DossierKoninkrijksrelaties.nl: een stekelige rubriek die soms wel eens ‘au’ kan doen.