Door mr. Anouk Balentina
Arubanen – evenals de inwoners van de andere (ei)landen binnen het Koninkrijk – lijken kampioen in het aannemen van een afwachtende houding. De onderliggende gedachte is vaak dat tijd de problemen vanzelf oplost. Helaas blijkt de praktijk weerbarstiger: het probleem keert vroeg of laat in verhevigde vorm terug.
Zo ook de kwestie van afval en afvalwater. De afgelopen tijd is het opvallend stil gebleven rond de afvalverwerking, en in het verlengde daarvan de verwerking van afvalwater. Sinds rioolslib van de defecte Bubali-rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt verbrand in de afvalverbrandingsinstallatie te Parkietenbos, zijn beide dossiers onlosmakelijk met elkaar verbonden geraakt. Deze stilte lijkt het gevolg van drie ontwikkelingen:
a) een recente uitspraak van het Gemeenschappelijk Hof van Justitie over de vergunning van de afvalverbrandingsinstallatie te Parkietenbos,
b) de overdracht van de afvalwaterverwerking aan de private onderneming Aruba Wastewater Sustainable Solutions N.V. (AWSS), en
c) de verkiezingen, waarbij de verantwoordelijke bewindspersonen zijn vervangen door nieuwkomers.
Toch is het probleem verre van opgelost, en blijft de Arubaanse bevolking in onzekerheid over hoe – en óf – deze milieukwesties worden aangepakt. De ernst van de situatie is onlangs nog onderstreept door de civiele rechter, die oordeelde dat de Arubaanse overheid zich al meer dan twintig jaar schuldig maakt aan onrechtmatig handelen wegens structurele nalatigheid in de afvalwaterverwerking.[1] De bestuursrechter stelde vast dat de bestaande hindervergunning van de afvalverbrandingsinstallatie niet voldoet aan de geldende milieunormen. Het Hof heeft de overheid tot medio juni de tijd gegeven om een nieuwe hindervergunning af te geven aan de thans verantwoordelijke partij, AWSS. De eerder door het Gerecht verleende tijdelijke toestemming tot verbranding geldt immers slechts tot 15 juni 2025.[2]
Wat is sindsdien gebeurd? Behoudens een mededeling van de Directie Wetgeving en Juridische Zaken (DWJZ) dat een vergunningsaanvraag van AWSS ter inzage ligt en dat hierop zienswijzen kunnen worden ingediend – waarop het bestuursorgaan overigens niet hoeft te reageren en waartegen geen bestuursrechtelijke rechtsmiddelen (Lar) openstaan – blijft het oorverdovend stil. Het zou weinig verbazen als, vlak voor het verstrijken van de fatale datum in juni, de vergunning alsnog wordt verleend, mogelijk zonder deugdelijk bekendmaking aan de bevolking van Aruba.
Er bekruipt een gevoel van déjà vu. Het lijkt een herhaling van zetten. Als de vergunning wordt afgegeven maar niet voldoet aan de door het Gerecht gestelde eisen, kunnen belanghebbenden bezwaar maken. Anders dan in Curaçao en Sint Maarten is het in Aruba echter niet mogelijk om direct beroep bij de rechter in te stellen. De vraag is dan: hoe reageert het bestuursorgaan op zo’n bezwaar?
Is de nieuwe minister – in tegenstelling tot zijn voorganger – bereid het bezwaar inhoudelijk en tijdig te behandelen? Of blijft een reactie uit, waardoor een fictieve weigering ontstaat die wél beroep bij de Lar-rechter mogelijk maakt? Wat zal de rechter vervolgens doen? Wederom het bestuursorgaan drie maanden de tijd geven om alsnog te reageren? En als die termijn weer ongebruikt verstrijkt, zal de procedure zich herhalen, met als resultaat een afwijzende beschikking vlak voor de zitting, waardoor de rechter het beroep niet-ontvankelijk moet verklaren?
Zo ontstaat een juridisch schimmenspel, waarin de inhoudelijke toetsing telkens wordt uitgesteld. Het gevolg: maanden vertraging, terwijl de situatie in Parkietenbos ongewijzigd blijft. De omwonenden zijn geen stap dichter bij hun recht op een gezond leefmilieu. Nog steeds is onduidelijk wat de gezondheidsrisico’s zijn van de dump en de verbrandingsactiviteiten in het gebied.
Met de komst van een nieuwe minister en een recente uitspraak van het Hof, dringen nieuwe vragen zich op. Nu AWSS de verantwoordelijkheid draagt, zal de overheid actiever en strikter handhaven? Of blijft sprake van een nauwe verwevenheid tussen overheid en uitvoerder, waarbij toezicht eerder symbolisch is dan effectief? Wat is het meerjarenbeleid van de nieuwe regering inzake afval- en afvalwaterverwerking? Wordt het beleid van de vorige minister voortgezet, of slaat men een nieuwe richting in?
De bevolking van Aruba heeft recht op duidelijkheid over de toekomst van haar leefomgeving. Het is aan de nieuwe regering om transparantie te bieden, beleid te formuleren en – vooral – daadkrachtig op te treden. Hoe dan ook: de strijd is nog lang niet gestreden.
[1] Rechter: Arubaanse overheid blijft nalatig in aanpak rioolwaterzuivering Bubali – Aruba.nu.
[2] ECLI:NL:OGHACMB:2025:13.