“Graag neem ik u mee naar een klein eiland, gelegen in een azuurblauwe zee. Het is een dichtbevolkt eiland, waar mensen elkaar bijna allemaal kennen en hun leven lang op allerlei manieren met elkaar verbonden zijn. Niemand is op dit eiland anoniem”, aldus begon prof.dr. Wouter Veenendaal zijn oratie waarmee hij het bijzonder hoogleraarschap Koninkrijksrelaties aan de Universiteit van Leiden aanvaardde.
“Het eiland is populair onder toeristen, maar die hebben niet door dat er achter de vriendelijke façade een harde realiteit schuilgaat. Het eiland is namelijk intens andere helft aanhanger is van de andere partij. De inhoudelijke verschillen tussen de beide partijen zijn miniem. Maar de politieke scheidslijn is overal voelbaar, en werkt als een splijtzwam in families, dorpen, scholen, en zelfs studentenverenigingen. Beide partijen zetten vanouds publieke middelen in om de steun van kiezers te verwerven. Omdat verkiezingen bepalen welke partij controle over deze middelen heeft, loopt de spanning in de campagnetijd op tot een kookpunt.
Op verkiezingsdag houden partijen nauwgezet bij of hun aanhangers al hebben gestemd, en mensen die in de middag nog niet in het stemhokje zijn verschenen worden opgebeld of ze nog komen stemmen. De partij regelt vervoer voor ouderen en zieken, wetende dat slechts een paar stemmen het verschil kunnen maken tussen winst of verlies. De uitslag van verkiezingen heeft een grote impact op het leven van mensen, omdat de regering op dit eiland oppermachtig is en direct ingrijpt in het privéleven van eilandbewoners. De partij die in de regering zit kan bepalen wie een baan bij de overheid krijgt, wie een vergunning krijgt om een huis te bouwen, wie een beurs krijgt om in het buitenland te studeren, en zelfs wie voorrang krijgt op de wachtlijst voor een medische ingreep.
Het uitdelen van gunsten aan kiezers is erg kostbaar, dus maken politici op dit eiland zich afhankelijk van machtige geldschieters. In ruil voor financiële steun verwachten deze donoren politieke voordelen te krijgen, zoals een publieke aanbesteding die aan hen toegewezen wordt, of een minister die bereid is even de andere kant op te kijken als er dingen gebeuren die het daglicht niet helemaal kunnen verdragen. Iedereen weet dat corruptie op dit eiland een groot probleem is, maar door de nauwe banden en het gepolariseerde klimaat zijn veel kiezers bereid corrupt gedrag van de eigen politici door de vingers te zien. Controlerende instanties zoals het parlement en de media zijn zwak, en kunnen dus nauwelijks tegenwicht bieden. Eén dappere journaliste bracht via haar blog een reeks corruptieschandalen naar buiten, maar dat kwam haar duur te staan.”