Staatssecretaris van Koninkrijksrelaties Zsolt Szabó heeft zijn kennismaking met Sint Eustatius en Saba erop zitten. Via Linkedin deed de bewindsman de afgelopen dagen uitgebreid verslag van zijn activiteiten. Vandaag en morgen is hij op Sint Maarten.
Sint Maarten
Bij aankomst op Sint Maarten kreeg ik samen met demissionair minister-president Luc Mercelina een rondleiding door de herbouwde vliegveldterminal onder leiding van CEO Brian Mingo. In 2017 werd de Princes Juliana International Airport verwoest door de orkanen Irma en Maria. De renovatie van het nieuwe airport is een van de wederopbouwprojecten onder leiding van de Wereldbank. Nederland betaalt mee aan de renovatie van deze luchthaven. De Princes Juliana luchthaven is een belangrijke hub in de regio en bovendien van strategisch belang is voor de bereikbaarheid van de kleinere eilanden Sint Eustatius en Saba. Het bestuur van de luchthaven verwacht de komend jaren flink te groeien.
Naast grondige renovatie en herstel gaat het project om versterking van kennis op het gebied van luchthaven management in samenwerking met de Schiphol groep. Ik kijk uit naar de officiële heropening op 14 november waar ik ook bij aanwezig ben.
De overstap op Sint Maarten heb ik ook benut om gesprekken te voeren over grenstoezicht op Sint Maarten. Nederland werkt samen met Sint Maarten in een protocol voor versterking van het grenstoezicht in Sint Maarten. Doel is onder meer het tegengaan van ondermijnende criminaliteit waar Sint Maarten vanwege haar ligging kwetsbaar voor is.
*******
Sint Eustatius
Later die dag werd ik op Sint Eustatius hartelijk ontvangen door de gezaghebber van Sint Eustatius, Lady Alida Francis.
De tweede dag van mijn werkbezoek stond in het teken van een intensieve kennismaking met de ontwikkelingen op Sint Eustatius. Zo sprak ik met de kwartiermakers van het integriteitsbureau. In het vorig jaar afgesloten bestuursakkoord St. Eustatius Agreement 2024-2027 staan afspraken over onder meer het aantrekken van een integriteitscoordinator en de instelling van een integriteitskamer. Sint Eustatius is later dit jaar de gastheer voor de tweede integrity Summit Dutch Caribbean met deelnemers uit alle 6 de Caribische eilanden.
In het gebied rond de haven zag ik dat er wordt gewerkt aan de verbetering van de infrastructuur. De toegangsweg naar de haven wordt onder handen genomen, maar er liggen nog flink wat uitdagingen op het eiland. De haven van groot belang voor de aanvoer van dagelijkse levensbehoeften: van voedsel tot bouwmaterialen. Ik zag ook de werkzaamheden die zijn uitgevoerd voor de stabilisering van de klif. De klifwand is op sommige plekken instabiel doordat bomen en struiken steeds worden weggegeten door loslopende geiten. Ook nu weer was te zien hoe groepen geiten vrij losliepen op delen van de klif. Duurzaam herstel van de klif is alleen mogelijk met een grondige aanpak van de geitenproblematiek en adequaat natuurbeheer.
Ook op Sint Eustatius zijn verse producten in de supermarkt duur of beperkt beschikbaar. Het op eigen bodem produceren van betaalbare groenten voor de lokale bevolking is daarom belangrijk. Dat dit kan, zag ik bij enkele lokale landbouw initiatieven. Ik bezocht een project dat met EU middelen wordt gefinancierd en nam een kijkje in de kas bij het Golden Rock Resort waar alle groenten voor de eigen restaurants worden gekweekt. Wat mij betreft moeten dit soort initiatieven de komende jaren flink worden uitgebreid.
Er is mij verteld dat de geschiedenis van Sint Eustatius op elke plek zichtbaar is. Tijdens een rondwandeling door de historische binnenstad van Oranjestad, onder leiding van de inspecteur cultureel erfgoed van Raimie Richardson, kon ik dat met eigen ogen zien. Het opknappen van het historisch erfgoed van Sint Eustatius is een uitgelezen kans voor economische groei door toerisme. De viering van 250 jaar First Salute in 2026 is een belangrijke mijlpaal die hiervoor moet worden benut.
Heel veel dank aan gezaghebber Lady Alida Francis, gedeputeerden Rechelline Leerdam en Reuben Merkman voor een eerste indrukwekkende kennismaking met hun Statia.
*******
Saba
Weelderige begroeiing, witte huisjes met groene luiken, een strak aangelegde weg die steil omhoog gaat langs de berg. Ik begrijp heel goed waarom Saba ook wel bekend staat als de Unspoiled Queen of the Caribbean. Het kleinste eiland in het Koninkrijk heeft indruk op mij gemaakt.
Bij aankomst op de luchthaven, met de kortste landingsbaan ter wereld, werd ik ontvangen door gezaghebber Jonathan G.A. Johnson, gedeputeerden Bruce Zagers en Eviton Heyliger en plaatsvervangend eilandsecretaris Michelle van Duin. Op een steile helling naast de luchthaven ligt het zonnepark dat in 2019 is aangelegd met behulp van Nederlandse en Europese financiering. Overdag kan Saba volledig gebruik maken van zonne-energie. Interessant om te zien hoe men is omgegaan met uitdagingen als bouwen op een steile helling, orkanen en de blootstelling aan zoute lucht.
Leven op een vulkaan brengt veel uitdagingen met zich mee. Dat zag ik op mijn bezoek aan drinkwaterbedrijf Saba Splash. Zo is het heel moeilijk om ondergronds waterleidingen aan te leggen. Bewoners waren voor hun drinkwater en andere behoeften grotendeels afhankelijk van opvangen regenwater. Met de komst van Saba Splash, dat water in herbruikbare flessen levert, hebben Sabanen nu toegang tot kwalitatief goed drinkwater. Met een subsidie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat is het bovendien goed betaalbaar voor bewoners.
Naast drinkwater is de beschikbaarheid van vers voedsel van groot belang voor de zelfredzaamheid van het eiland. Daarom sprak ik ook met ondernemers die groente kweken met hydrocultuur. Hun doel is om op termijn het hele eiland, zo’n 2000 inwoners, te voorzien van vers voedsel. Niet alleen goed voor de gezondheid, maar ook voor de portemonnee omdat hoge importkosten worden vermeden.
In de middag bezocht ik onder meer twee grote nieuwe projecten die belangrijk zijn voor de toekomst van Saba. In St. Johns wordt op het terrein waar de scholen op Saba gevestigd zijn, de ‘Saba Enrichment Centre’ gerealiseerd. Een multifunctioneel centrum waar een leven lang leren, ontwikkelen, sport, gezondheid en cultuur bij elkaar komen. Nederland stelt hier 5 miljoen euro uit de Regiodeal voor ter beschikking. Naast het centrum worden een nieuwe technische school en een moderne gymzaal gebouwd, gesteund door de ministeries van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
De dag eindigde op de locatie waar de nieuwe Black Rocks haven moet komen. Het kabinet kondigde eerder aan dat Saba voor de bouw van deze orkaanbestendige haven 40 miljoen toegekend krijgt, waardoor de bouw nu wel doorgang kan vinden. De nieuwe haven is belangrijk voor de economie, connectiviteit en het toerisme. Saba wordt beter bereikbaar voor aanvoer van goederen en biedt een veilige haven voor de lokale vissers en plezierjachten.
Dag twee begon met een rondleiding door de huidige haven van Saba. Daar was ik getuige van de wijze waarop de bevoorrading plaatsvindt. Een keer per week, op de woensdag, komt hier de boot met de verse voorraad voor de winkels. Later zag ik in een van de supermarkten met eigen ogen hoe snel de schappen met groenten leeg raken. De nieuwe haven is daarom van essentieel belang voor de economische groei van Saba.
Ook bezochten we het ziekenhuis Saba Cares. Hier spraken we over de uitdagingen en toekomstplannen voor de gezondheidszorg op het eiland. We zijn onder de indruk van de inzet van het ziekenhuispersoneel om goede zorg te blijven leveren, ondanks de beperkte middelen en de geïsoleerde ligging. De uitbreiding van het nieuwe ziekenhuis, met middelen van het ministerie van Volksgezondheid, Wetenschap en Sport, vordert gestaag.
Ook hadden we een gesprek met Saba Reach. Deze organisatie zet zich in voor sociale projecten en kansen voor de inwoners van Saba.
Verder spraken we met de leden van de eilandsraad. Diverse onderwerpen kwamen aan bod, zoals medische zorg, het verbeteren van de infrastructuur en economische ontwikkeling. Ik zag bij de eilandsraadsleden grote betrokkenheid bij de toekomst van Saba.
Samen met gezaghebber Johnson en het hoofd van de ICT-afdeling van Saba, Lorenzo Caines heb ik de wifi netwerken Govroam en Publicroam gelanceerd. Een belangrijke mijlpaal voor Saba waarbij veilige internetverbinding voor medewerkers van het Openbaar Lichaam en bewoners die overheidsgebouwen bezoeken, wordt gegarandeerd.
Ik kijk terug op een leerzaam en inspirerend bezoek en kijk uit naar de verdere samenwerking en positieve ontwikkelingen op het eiland.