Den Haag – Aan uitgaven aan de Caribische delen van het Koninkrijk kan Nederland de komende 3 jaar in totaal 150 miljoen euro bezuinigen. Dat hebben ambtenaren van het ministerie van Financiën berekend, zo blijkt uit een vandaag gepubliceerde ‘ombuigingslijst’. Het is aan het kabinet en de Tweede Kamer om te beslissen of in de lijst vermelde bezuinigingsopties worden uitgevoerd.
De opmerkelijkste optie is het terugdraaien van de in het voorjaar door de vorige regering aan Bonaire, Sint Eustatius en Saba toegekende verhoging met 8,6 miljoen euro van de Vrije Uitkering. De ambtenaren wijzen er op dat de Vrije Uitkering sinds 2018 met zo’n 70% is toegenomen en dat het kabinet Schoof ook het mes gaat zetten in de publieke sector in Europees Nederland. Zij geven een korting van 10% (= 9 miljoen) in overweging, maar voegen er wel aan toe dat daarmee wordt teruggekomen op eerdere toezeggingen aan de eilanden.
De grootste besparingsoptie hebben de ambtenaren gevonden bij financiële steun van Nederland bij de uitvoering van de Landspakketten. Door bij de hervormingen prioriteit te geven aan inkomstenverhogende maatregelen, is er minder subsidie uit Nederland nodig. Meer zoden zet het aan de dijk om de steun aan de Landspakketten “af te romen”. Dat levert levert in een periode van 3 jaar een besparing van 87 miljoen op.
Minister Eelco Heinen (Financiën): “De ombuigingslijst geeft jaarlijks een overzicht van mogelijke maatregelen om de overheidsfinanciën te verbeteren. De ombuigingslijst is een ambtelijk product van het ministerie van Financiën en geeft geen oordeel over de wenselijkheid van de maatregelen.”
Uit de ombuigingslijst
Voor de totale beleidsinzet van Koninkrijksrelaties staat tussen de 150 en 230 miljoen euro per jaar op de begroting van Koninkrijksrelaties. Daarnaast ontvangt Caribisch Nederland het grootste deel van haar middelen via het BES-fonds. Via het BES-fonds wordt bewerkstelligd dat de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba middelen krijgen toebedeeld om de tussen het Rijk en de eilanden overeengekomen taakverdeling van de eilanden uit te voeren. Hiervoor staat circa 90 miljoen euro op de begroting. Curaçao, Aruba en Sint Maarten worden via Landspakketten en Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) ondersteund in de ontwikkeling en uitvoering van de maatregelen uit de Landspakketten. Ombuigingen kunnen worden gerealiseerd door het BES fonds (Caribisch Nederland) en de Landspakketten (Caribische Landen) anders vorm te geven.
Verlagen Vrije Uitkering voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba (BES)
Met voorjaarsbesluitvorming 2024 is de Vrije Uitkering (VU) voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba (BES) verhoogd met 8,6 miljoen euro structureel. Dit is bovenop verscheidene verhogingen van de Vrije Uitkering die de afgelopen jaren al hebben plaatsgevonden. Zo groeide het BES-fonds sinds 2018 met ca. 30 miljoen euro (incl. indexatie), een toename van meer dan 70 procent. Daarnaast zijn in het hoofdlijnenakkoord 2024 ‒ 2028 ook ombuigingen aangekondigd binnen de publieke sector in Nederland. Vanuit dit oogpunt kan overwogen worden om de VU te verlagen. Hierbij is een vergelijkbaar bedrag voorgesteld waarmee de VU bij Voorjaarsnota 2024 is opgehoogd, wat neerkomt op een verlaging van ca. 10% per jaar. Deze verlaging betekent wel dat wordt teruggekomen op eerdere toezeggingen aan de openbare lichamen.
Landspakketten en Tijdelijke Werkorganisatie
De Tijdelijke Werkorganisatie (TWO) ondersteunt en monitort de uitvoering van de hervormingen en maatregelen van de eerder afgesproken landspakketten en de op 4 april 2023 getekende onderlinge regeling. Dit betreffen maatregelen van sociaaleconomische aard, zoals de arbeidsmarkt, zorg, onderwijs en veiligheid. In de periode 2025-2027 staat in totaal ca. 116 miljoen euro op de begroting, waarvan ca. 32,7 miljoen euro in 2025-2027 reeds is gecommitteerd of meeloopt in de subsidie taakstelling.
Prioritering beleidsdoelen Landspakketten en Tijdelijke Werkorganisatie
Door knelpunten in de uitvoeringscapaciteit en vertraagde besluitvorming over het doorvoeren van maatregelen worden er later resultaten gerealiseerd dan verwacht; dit leidt ook tot onderuitputting op de begroting. Er kunnen binnen de landspakketten meer geprioriteerd worden om de doelmatigheid van TWO te vergroten. Zo kan in de uitvoering van de onderlinge regeling de prioriteit worden gelegd bij de belastinghervormingen en flankerende maatregelen. Met hervormingen nemen de inkomsten van de landen toe waardoor, naast de TWO middelen, ook eigen middelen van de landen ingezet kunnen worden om andere doelen van de onderlinge regeling te realiseren. In deze ombuiging is een korting van 20 procent gehanteerd. Dit levert cumulatief ca. 17 miljoen euro per jaar op in de jaren 2025-2027.
Afromen middelen Landspakketten en Tijdelijke Werkorganisatie
Er kan ook worden overwogen om geen nieuwe middelen meer beschikbaar te stellen voor TWO en het budget vanaf 2025 af te romen. Op basis van afgelopen jaren, is de verwachting dat er in de toekomst onderuitputting zal plaatsvinden. Exclusief de gecommitteerde 27 miljoen euro, levert deze ombuiging tussen 2025-2027 ca. 87 miljoen euro in totaal op.
Verkleinen grondslag van kosten voor uitzendingen van KMar- en Douanepersoneel
Op de begroting staan middelen om de landen voor onbepaalde tijd te ondersteunen met Koninklijke Marechaussee (KMar) en Douanepersoneel. Het budget wordt vanuit de begroting van Koninkrijksrelaties overgemaakt naar het ministerie van Defensie en Financiën. De afgelopen jaren vond er substantiële onderuitputting plaats (variërend van 2,5 tot 6,5 miljoen euro) op een totaalbudget van circa 33 miljoen euro, dit kwam voornamelijk door onvoldoende werving van personeel. Er wordt door de KMar en Douane toegewerkt naar een bezetting conform het protocol versterking grenstoezicht in de Caribische Landen. Doordat de oplevering van de plannen uit dit protocol meer tijd in beslag nemen, heeft de opbouw van de bezetting vertraging opgelopen. Naast de onderuitputting werd ook in een recente beleidsdoorlichting vastgesteld dat de doelmatigheid van deze middelen voor verbetering vatbaar is. Deze maatregel stelt voor het budget te korten met 25 procent vanaf 2026. Daarmee levert deze ombuiging structureel ca. 9 miljoen euro op. NB: De uitgaven aan de KMar tellen mee voor de 2% NAVO-doelstelling.