Door René Zwart
In het Caribisch deel van het Koninkrijk wordt vandaag de Dag van de Pers gevierd. Overheden en bedrijven buitelen over elkaar heen om de media met een ‘pabien-advertentie’ te feliciteren en te benadrukken hoe zeer zij hechten aan onafhankelijke journalistiek. Voor de uitgevers zijn de extra advertentie-inkomsten mooi meegenomen, maar het is toch vooral de hypocrisie die op een dag als deze zegeviert.
De wet beschermt de vrijheid van pers, maar dat is toch vooral een papieren werkelijkheid. Tussen het opsluiten (en vaak martelen) van journalisten en bloggers zoals in Rusland, China, Iran, Cuba of, om heel dichtbij te blijven, buurland Venezuela en landen waar media in volle vrijheid kunnen berichten, zit een grijs gebied waarin verslaggevers op Curaçao, Aruba en Bonaire hun werk moeten doen. En dat valt niet mee.
Op de 364 andere dagen van het jaar laten ministers en gedeputeerden merken weinig waardering te kunnen opbrengen voor journalisten die doen waarvoor zij bestaan: kritische vragen stellen. In het zeldzame geval dat die al worden beantwoord, is dat meestal verwijtend: de vragensteller zal wel tot het kamp van een rivaliserende politieke partij behoren. Of zich daardoor laat betalen.
Journalisten (maar ook burgers) kunnen een beroep doen op de Wet op de openbaarheid van bestuur, maar dat biedt geen garantie. In Europees Nederland kan in het geval een overheid een ‘Wob-verzoek’ negeert een klacht worden ingediend bij het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding. Maar – rara hoe is dat nu mogelijk? – die heeft geen zeggenschap in Caribisch Nederland.
De wet legt bestuurders de plicht op transparant te zijn en de bevolking actief te informeren over beleid en besluiten. Maar in de Caribische praktijk wordt voorlichting verward met propaganda: nieuws dat wel eens slecht kan vallen bij de burgerij wordt verzwegen of weggemoffeld in een woordenbrij en niemendalletjes worden opgeblazen tot het beste wat de samenleving ooit is overkomen. Het is niet voor niks dat de afdelingen Communicatie van de eilanden een duiventil zijn. Vakprofessionals houden het doorgaans snel voor gezien.
1 september is voor de media allesbehalve een dag om te vieren zolang overheden de vrije pers niet oprecht gemeend respecteren en weigeren het belang ervan voor het functioneren van de democratie in te zien.