De Bilt – Fracties in de Eilandsraad van Bonaire reageren verdeeld op het gesprek met staatssecretaris Van Huffelen over de omstreden verhoging van de fractievergoeding. De conclusie van de bewindsvrouw dat de Eilandsraad zich bereid heeft getoond de regeling te heroverwegen wordt niet door alle partijen gedeeld.
Naar nu blijkt zijn de eilandsraadsleden tijdens de werkconferentie over de herziening van de WolBES apart genomen door Van Huffelen voor een gesprek over de onlangs van 245.000 naar 795.000 dollar verhoogde fractievergoeding. Zij heeft de Bonairiaanse volksvertegenwoordigers te verstaan gegeven de verhoging niet te kunnen uitleggen tegenover de Tweede Kamer. De kans is groot dat Kamerleden volgende maand bij het BES-debat kritische vragen stellen over de met ruim 88.000 dollar per raadszetel meest riante fractievergoedingsregeling van heel Nederland.
Indringend
“Het was een indringend gesprek”, laat de staatssecretaris via haar woordvoerder weten. “Afgesproken is dat er gegeven de gemaakte afspraken over ondersteuning van de Eilandsraad, opnieuw naar de fractievergoeding wordt gekeken.” De verwijzing naar de afspraken over de ondersteuning van de Eilandsraad slaat op de 350.000 euro die wordt genoemd in de ontwerp-herzieningswet WolBES. Deze toezegging was overigens al bij de Eilandsraad van Bonaire bekend toen die besloot de eigen vergoeding met 550.000 dollar extra te verhogen.
Gevraagd om een reactie zegt eilandsraadslid Cyrill Vrolijk (Fractie Vrolijk) begrip te hebben voor het standpunt van Van Huffelen dat zij de verhoging niet kan uitleggen aan de Kamer. “Van mij mag de vergoeding terug naar de vroegere regeling van 52.000 dollar per fractie.” Humphrey Wout (MPB) pleitte er al eerder voor om het omstreden besluit terug te draaien. “We zijn door de staatssecretaris op het matje geroepen. Dat had de Eilandsraad kunnen voorkomen als de andere fracties meteen mijn voorstel hadden gesteund om het besluit te heroverwegen. Ik heb destijds al gevraagd om een goede financiële onderbouwing, want die ontbrak.”
Kelder
Waar Vrolijk het gesprek met Van Huffelen als “positief” zegt te hebben ervaren, kijkt Daisy Coffie (M21) er heel anders op terug: “Dat de staatssecretaris een gesprek wenste, is normaal aangezien er onterechte heisa over dit onderwerp is gemaakt in de pers. Wij hadden een uitnodiging verwacht op het ministerie of anders in een vergaderzaal in het hotel waar de werkconferentie werd gehouden. Maar bij de start van de tweede vergaderdag wenste de staatssecretaris een schorsing om ‘meteen nu’ met de delegatie van Bonaire te overleggen.”
“We zijn naar een ondergrondse kelder zonder ramen gebracht. Mijns inziens zou het netter en ethischer zijn geweest ons de dag ervoor op z’n minst te informeren dat we voor de opstart van de tweede conferentiedag een gesprek zouden hebben met de staatssecretaris”, aldus Coffie die er aan toevoegt haar ongenoegen over de gang van zaken kenbaar te hebben gemaakt aan directeur Koninkrijksrelaties voor Caribisch Nederland René Baghus en directeur-generaal Koninkrijksrelaties Roald Lapperre.
Groot succes
“Het gesprek verliep verder normaal. De staatssecretaris uitte haar bezorgdheid en daar hebben wij natuurlijk begrip voor. Als je niet over de juiste informatie beschikt, is het altijd moeilijk iets uit te leggen aan wie dan ook. Dit geldt voor iedereen, niet alleen voor de staatssecretaris. Wij hebben een en ander uitgelegd in de hoop dat zij ons begrepen heeft. Ik ben bereid bij thuiskomst met mijn collega’s te overwegen een officiële brief met de al gegeven mondelinge uitleg nog eens schriftelijk aan de staatssecretaris aan te bieden.”
Anders dan Vrolijk en Wout is Coffie niet bereid het debat over de verhoging van de fractievergoeding te heropenen, waarmee ze tevens afstand neemt van de afspraak die volgens Van Huffelen zou zijn gemaakt: “Bij het behandelen en aanvaarden van de bedoelde verordening is besloten dat deze in december 2024 wordt geëvalueerd en indien nodig aangepast zal worden. Ik ben zeer blij dat de conferentie een groot succes is geworden. Het onderonsje met de staatssecretaris in de kelder valt in het niet vergeleken met ons behaalde resultaat.”
Verkeerd gevallen
Fractieleiders Rolanda Makaai (PDB) en Benito Dirksz (UPB) hebben de vragen van DossierKoninkrijksrelaties onbeantwoord gelaten. Voor hun fracties pakt de nieuwe regeling het meest voordelig uit: in plaats van 60.000 dollar strijken ze voortaan jaarlijks 265.000 dollar op.
Het besluit daartoe werd in oktober stilletjes – zonder beraadslaging in de besluitvormende vergadering van de Eilandsraad – genomen. Toen de verhoging alsnog uitlekte, voerden enkele fracties aan dat deze nodig is omdat de bezoldiging van eilandsraadsleden te laag is. Bij staatssecretaris Van Huffelen viel het besluit mede in het licht van de grote armoede op Bonaire verkeerd. Zij liet toen al weten te hopen dat de Eilandsraad uit zichzelf het besluit zou willen herzien.

Fractieleiders Makaai, Vrolijk en Coffie (hier met gedeputeerde Abraham) toen ze het nog eens waren.
Update: UPB Bonaire ook voor verlaging fractievergoeding
Den Haag – De fractie van de UPB op Bonaire is bereid te voldoen aan het verzoek van staatssecretaris Van Huffelen om de fractievergoeding naar beneden bij te stellen, aldus fractievoorzitter Benito Dirksz. Daarmee tekent zich een meerderheid af, want ook de eilandsraadsleden Vrolijk en Wout hebben zich voor verlaging uitgesproken. Coffie (M21) is vooralsnog de enige die niet wil inleveren op de 88.400 dollar waarop haar fractie recht heeft. Regeringspartij PDB heeft vragen over haar standpunt niet beantwoord.
Namens de UPB verdedigt Dirksz het besluit het budget voor de fractievergoedingen (met 550.000 dollar) te verhogen. Maar toezeggingen die Van Huffelen deze week tijdens de werkconferentie heeft gedaan, zijn voor hem reden om het bedrag aan te passen. Overigens is belangrijkste toezegging niet nieuw: al een jaar geleden heeft de staatssecretaris bekend gemaakt jaarlijks 350.000 euro beschikbaar te stellen voor ondersteuning van de Eilandsraden van Bonaire, Statia en Saba.
Antwoorden UPB-fractieleider Benito Dirksz
Ik ben niet aanwezig geweest tijdens het gesprek tussen de staatssecretaris (SS) en de eilandsraad van Bonaire (ERB). Ik ben met bericht van verhindering afwezig geweest op die ochtend. Dat gesprek tussen de SS en ERB was niet van tevoren bekendgemaakt aan de raadsleden en dat vind ik wel heel jammer. Van de collega’s heb ik begrepen dat de SS de verhoging van de ondersteuning voor de fracties niet aan de Tweede Kamer zal kunnen uitleggen. Naar mijn mening is alles uit te leggen als er gevraagd wordt naar een onderbouwing waarom de fracties eigenlijk beter ondersteund zou moeten worden. Hieronder zal ik uitleggen waarom de verhoging van de fractieondersteuning noodzakelijk is.
Een goed functionerende democratie veronderstelt een aantal randvoorwaarden. Een open debatcultuur bijvoorbeeld, maar ook een financiële investering in opleiding en specifieke kennisondersteuning. Op Bonaire is een aantal van die voorwaarden nog volop in ontwikkeling. Aan het merendeel van genoemde randvoorwaarden is nog in het geheel niet voldaan. Zo zijn de politieke partijen op het eiland in organisatie, betrokkenheid, vrijwillige inzet van tijd, ervaring en kennis ten behoeve van de partij niet vergelijkbaar met de situatie in Europees Nederland (ENL).
Om beter aan genoemde randvoorwaarden te voldoen hebben de fracties behoefte aan opleidingen en goede ondersteuning van experts op verschillende gebieden. Daarnaast is het van essentieel belang dat de leden van de ER politieke vorming krijgen zodat zij kennis kunnen opbouwen en voldoende kunnen begrijpen hoe zij moeten kunnen omgaan met (wetenschappelijk) onderzoeken en ideologische ideeënvorming.
Daarnaast is op Bonaire de overgang van een feitelijk monistisch bestuursstelsel naar het vereiste dualisme weliswaar formeel en wettelijk al enige tijd vormgegeven. Maar daarmee is het dualisme in materieel opzicht nog niet per se volledig gerealiseerd. De raad werkt hard aan het realiseren en implementeren van het zo hard nodige dualistisch systeem.
De fracties hadden voor het invoeren van de verordening te weinig middelen om hun leden in de raad adequaat te voorzien in genoemde behoeften. De eilandgriffie is beperkt van omvang en komt in het algemeen niet aan veel meer toe dan procedurele voorbereiding en begeleiding van het besluitvormingsproces. De leden en fracties op Bonaire werden, tot voor kort, slechts zeer beperkt financieel ondersteund; in elk geval was de bekostiging niet toereikend om de drie basistaken van een fractiebureau naar behoren te vervullen: administratief-secretarieel, onderzoek, analyse en beleidsvoorbereiding, communicatie en outreach.
Het vergroten van de slagkracht van de raad is een democratisch imperatief dat met de veranderingen van 2010 veel te weinig aandacht heeft gekregen, zowel van de kant van het lokaal bestuur, als van het Rijk.
De aanleiding om fors en stevig te investeren in extra ondersteuning heeft ook andere redenen. Het takenpakket van de Raad is onder andere door de decentralisatie van verantwoordelijkheden en de forse toename van nationale wetgeving met effecten voor Bonaire fors uitgebreid. Kiezers en media vragen, terecht, meer openheid en transparantie en betrokkenheid. Daardoor is ook de controlerende taak van de Raad meer werk geworden. Verder is en blijft raadswerk ook op Bonaire nog altijd een nevenfunctie naast een gewone baan. Raadsleden merken dat zij door al deze ontwikkelingen onvoldoende in staat zijn grip en controle te houden op het dagelijks bestuur van het eiland, het college en de gezaghebber.
Een vergelijking met ENL
Een eilandsraad heeft meer en afwijkende taken en bevoegdheden dan een gemeenteraad, of een provinciale staten. De verantwoordelijkheden van het eilandsbestuur vertonen kenmerken van gemeentelijk, provinciaal, waterschaps- en zelfs nationaal bestuur.
Door de ligging van Bonaire en de noodzakelijke faciliteiten als internationale havens, een internationale luchthaven en andere voorzieningen zijn de verantwoordelijkheden van het eilandsbestuur van Bonaire onvergelijkbaar met een gemeente, of provincie van vergelijkbare omvang.
De ERB heeft onlangs een aantal verordeningen vastgesteld die, tezamen genomen, tot doel hebben de positie van de raad te versterken en de kwaliteit van het raadswerk te verhogen. Er is ruimte geschapen voor de uitbreiding van de eilandgriffie, vooral door versterking van de beleidscapaciteit – waardoor de eilandgriffie in de toekomst in staat is om zowel over nationale regelgeving adequaat te adviseren, als fracties en raadsleden te ondersteunen in de concipiëren van initiatieven, moties en amendementen. Daarnaast wordt er fors geïnvesteerd in externe communicatie over het raadswerk, en vergroting van burgerparticipatie, en in financiële administratie en verantwoording.
Het bedrag dat beschikbaar is gesteld voor fractiebudgetten is gesteld op 0,9% van de eilandelijke begroting. Er zijn natuurlijk andere berekeningsmodellen denkbaar.
Een fractiebudget heeft een duidelijke bestemming en wordt niet besteed aan persoonlijke vergoedingen aan de afzonderlijke leden.
De basistaken van de ondersteuning van een raadslid dan wel een fractie zijn, zoals eerder opgemerkt, betrekkelijk eenvoudig samen te vatten: administratief-secretariële ondersteuning, beleidsadvies en concipiëren van voorstellen en inbrengen en communicatie en voorlichting over het raadswerk.
Uitgaande van een gemiddeld jaarloon op Bonaire voor een capabele office manager is het niet ingewikkeld om tot de conclusie te komen dat een ondersteuningsbudget van ongeveer 80.000 dollar per lid niet toereikend is om de drie genoemde basistaken volledig te bekostigen, nog los van de out-of-pockets (zaalhuur, media-producten etc) die ook horen bij het raadswerk.
Dat dit bedrag hoger is dan die van een doorsnee gemeenteraad in ENL is geen argument. Bonaire heeft, zoals hierboven kort geschetst. een geheel andere politieke context.
3. Vóór ons vertrek naar Nederland voor onder ander de werkconferentie met de SS, heeft de UPB-fractie de taak aan onze juridische adviseur en een financieel expert gegeven om de verhoging van de fractiebudget te willen herzien en ons van hun adviezen te voorzien. Nu dat de SS een aantal toezeggingen heeft gedaan waaronder financiële ondersteuning aan de eilandsraden BES, is onze fractie uiteraard bereid om de fractieondersteuning aan te passen maar wel rekening houdende met de reeds genoemde drie bassistaken die wij als raadsleden hebben.