In de zondagse estafette-rubriek ‘Bericht uit…’ belichten columnisten uit de Caribische delen van het Koninkrijk bij toerbeurt de kanten van hun eiland waarvan zij vinden dat die de aandacht van alle koninkrijksburgers verdienen. Vandaag komt het bericht uit Sint Eustatius voor de laatste keer van de hand van Nicola Jaeger die terugkeert naar Europa.
Statia, tot ziens en bedankt voor Smokey
Door Nicola Jaeger
Het is tijd om afscheid te nemen. Dit is mijn laatste ‘Bericht uit Statia’. Eigenlijk had ik de afscheidsgroet ‘So long and thank you for the fish’ uit het gelijknamige boek van Douglas Adams, later verfilmd in ‘Hitchhiker’s guide to the Galaxy’, kunnen kiezen. Waarom onze hond Smokey bijzonder is, heb ik al uitgelegd in een andere column. De laatste duik in november liet ons zien waarom het goed zou zijn voor al het onderwaterleven als ze, net als de dolfijnen in het boek, hun leven gewoon ergens anders in het universum konden voortzetten.
Ik keek echt uit naar het duiken. Yoeri zou opnames maken van de diversiteit op het koraalrif, voor een filmproject ‘ReforeStatia’ van STENAPA (St. Eustatius National Parks Foundation). Ik wilde kijken naar onderwaterleven dat zo’n tafereel nog interessanter zou maken, en anders mezelf gewoon aan de zee overgeven. Mijn plan was om volledig op te gaan in het gevoel van het duiken.
Duiken geeft me grenzeloze vrijheid en tegelijkertijd een diepe connectie, zowel met mijzelf als met de onderwaterwereld. Hiervoor is een goed drijfvermogen essentieel. Wanneer ik goed uitgetrimd in het water lig, ben ik gewichtloos. Dit maakt het mogelijk mijn diepte te bepalen door simpelweg in en uit te ademen, en is het net alsof ik vlieg. Tijdens het duiken word ik een vis. Net als zij richt ik mij op de stroming en gebruik ik de deining om moeiteloos vooruit te komen, te wenden, of beschutting te zoeken van de stroming in de luwte van koraalblokken. Duiken kalmeert en inspireert.
We zouden op een diepere locatie duiken in de hoop een intact rif te filmen. Echter op 27 meter onder aan de ankerlijn te zijn aangekomen, ontstond er een beeld van afgrijzen. Een briljant wit tafereel kwam van alle kanten op ons af. Vol ongeloof doken we dieper af langs het rif. Zelfs op meer als 40 meter diepte domineerde koraalverbleking het beeld. Hoewel sommigen een wit rif mooi lijkt, is het helaas een teken van de naderende dood. Want zonder de algen (zoöxanthellen) die het rif de karakteristieke kleuren geven, kunnen koralen niet lang overleven.
Er zijn zelfs duikers die denken dat het allemaal om vissen gaat, bij voorkeur grote, en dat het rif slechts een gekleurde achtergrond is. Maar gelukkig is het leven gecompliceerder. Het zijn de koraalriffen die aan de basis van het gehele ecosysteem staan. Koralen zijn bescheiden kleine levenswezens in de cnidariagroep. Hun leven begint als larve dat vrij in het water wordt doorgebracht, totdat ze zich als poliepen op de zeebodem nestelen. Voortplanting van deze statische levende koloniën gaat door middel van spawning events, waarbij massaal zaad en eitjes in het water worden gelaten. Maar ook door ongeslachtelijke voortplanting, het zogenaamde budding, waarbij de poliep zich deelt en de kolonie groeit of een nieuwe kolonie kan vormen. Door calciumafzettingen aan de randen van de poliepen wordt een kolonie groter. Samen vormen deze koralen de basis van riffen. Zonder de bescherming en voeding die koralen bieden, zullen bijna alle rifbewoners als ook het leven in de open oceaan geleidelijk verdwijnen.
Zoals het bonte rifleven afhankelijk is van koralen, zijn koralen zelf afhankelijk van zoöxanthellen. Dit zijn algen die koralen niet alleen hun kleuren geven, maar ook in hun energie voorzien. Met fotosynthese zetten de algen de door de koraalpoliepen uitgescheiden kooldioxide met behulp van zonlicht om in zuurstof en suikers (glucose). Afhankelijk van de koraalsoort, voorziet deze methode tot 90 procent van het voedsel van de poliepen. In ruil daarvoor leven de zoöxanthellen relatief veilig in de mantel van de koraalpoliepen.
Deze symbiose werkt harmonieus totdat het te warm wordt. Door hoge temperaturen verliezen de zoöxanthellen niet alleen het vermogen tot fotosynthese, maar geven ze ook stoffen af die giftig zijn voor de gastgevers. Om deze reden worden de algen door de koralen verdreven en verbleken ze. Zonder deze geweldige samenwerking kunnen koralen slechts een week of acht overleven.
In 2023 warmde het zeewater in het Caribisch gebied op tot buitengewoon hoge temperaturen, die ook nog eens langer aanhielden dan in het verleden. Op 7 oktober was de oppervlaktetemperatuur rond Statia 30,2°C. Dat is maar liefst 1,9°C boven de gemiddelde watertemperatuur in deze tijd van het jaar. Op 12 december was het water afgekoeld tot een 28°C, nog steeds 0,9°C hoger dan normaal. Voor veel koralen zal de afkoeling te laat zijn gekomen. Wanneer warm te heet wordt, hangt af van de koraalsoort en andere omgevingsinvloeden.
Om deze invloeden te minimaliseren, beschermt ook het herbebossingsproject van ReforeStatia de riffen. Zonder de wortelstructuur van bomen en struiken, wordt bij hevige regen de belangrijke toplaag van de grond weggespoeld, hetgeen leidt tot erosie. De grote hoeveelheden aan sediment die hierdoor in de zee terechtkomen, kunnen koralen bedekken, waardoor de zoöxanthellen op zijn minst tijdelijk verstoken zijn van zonlicht. Ook vergt het een hoop moeite en energie voor koraal om zichzelf schoon te maken; mocht dit al lukken. Bovendien: al het afval, bemestingssstoffen en gifstoffen die in de zee terechtkomen, zijn verdere stressfactoren voor de gehavende riffen.
Niet elk afscheid maakt een nieuw begin mogelijk. Koraalriffen zouden het eerste ecosysteem kunnen zijn dat door menselijke activiteiten van de aardbodem verdwijnt. Maar we kunnen nog steeds actie ondernemen om de schoonheid en biodiversiteit onder water – en ook op het land – te behouden en daarmee onze leefruimte op aarde als onszelf te beschermen. Alles is met elkaar verbonden, of we dat nou leuk vinden of niet.
Terwijl we ons hart verwarmen, ontvouwt zich langzaam de magie van een persoonlijk nieuw begin in Europa. Het is tenslotte winter, een tijd voor bezinning, bijeenkomst en versterking. Wij wensen iedereen veel vreugde en succes toe voor het nieuwe jaar. Uiteraard ook voor het “Bericht uit Statia” in 2024.
Statia, tot ziens en bedankt voor Smokey, die in alle rust kan wennen aan de nieuwe plekken, situaties, geuren en andere zintuiglijke indrukken, die kleur geven aan het leven.