Den Haag – Opnieuw was Sylvana Simons (BIJ1) de enige fractieleider die bij de algemene politieke beschouwingen in de Tweede Kamer in haar inbreng aandacht aan de Koninkrijksrelaties.
“Een ongelijkwaardige relatie waarbij Nederland aan de ene kant de touwtjes in handen houdt en Aruba, Curaçao, Sint Maarten, Statia, Saba en Bonaire aan de andere kant achterblijven met een nog altijd ondergeschikte positie. De Nederlandse regering moet echt stoppen met accepteren dat de levensstandaard in het Caribisch gedeelte van het Koninkrijk drastisch en desastreus lager is dan in Nederland”, aldus Simons.
“400 jaar kolonialisme en slavernij hebben ervoor gezorgd dat erbarmelijke levensstandaarden voor zwarte mensen niet dezelfde gevoelde urgentie creëert als voor witte mensen. Daar kun je excuses voor aanbieden, maar mijn vraag is: waar blijft het herstel?” Simons, die na de verkiezingen de politiek verlaat, pleitte onder meer voor een ‘Consensusrijkswet Herstelmaatregelen’.
Inbreng Sylvana Simons
Gisteren haalde de minister van Financiën de filosoof Hannah Arendt aan bij het aanbieden van de Miljoenennota. Ze zei: “De vrijheid om vrij te zijn, wordt bepaald door het vrij zijn van armoede en van angst.” Een mooi citaat; de woorden raken aan het hart van waar BIJ1 voor staat: vrijheid om vrij te zijn van armoede en angst. Maar onder het neoliberale beleid van onder andere dit kabinet en zijn voorgangers zitten mensen juist meer gevangen in armoede en angst. Wat de neoliberale politiek heeft gedaan, is jarenlang afbraakbeleid voeren op basis van ontmenselijking, wantrouwen, winstbejag. Het is een eeuwenoude erfenis van twee systemen die onze samenleving ongelijk en onze planeet onleefbaar maken. Die twee systemen zijn het kapitalisme en het kolonialisme. Daar hebben we allemaal last van. Ik ga vandaag nog één keer proberen om dat uit te leggen.
Precies twee jaar geleden stond ik hier tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen te vertellen over het slavernijverleden van mijn overgrootmoeder. Ik durf met trots te zeggen dat dit heeft bijgedragen aan de excuses van de Nederlandse Staat en de koning voor het slavernijverleden. Dat laat zien dat “niets over ons zonder ons” meer dan een keuze is en meer dan een leuze is. Het is de sleutel tot verandering. Het is het belang van representatie. Deze historische overwinning hebben we te danken aan de jarenlange strijd van tot slaaf gemaakten en hun nazaten. Aan allen die ons voorgingen, wil ik hier vandaag zeggen: grantangi, masha danki, dank u wel, thank you.
Met de excuses kwam er erkenning voor mijn overgrootmoeder, maar voor mijn kleindochter begint het nu pas. Er werd gezegd: “Achter het slavernijverleden staat geen punt, maar een komma.” En er werd gezegd: “We zullen stappen zetten na die komma.” Maar de gemaakte excuses hebben helaas nog niet geleid tot herstelmaatregelen, die, wat BIJ1 betreft, nog belangrijker zijn dan de excuses zelf. De woorden verliezen namelijk hun betekenis als ze niet worden bekrachtigd met concrete maatregelen die de levens verbeteren van nazaten van tot slaaf gemaakten en andere mensen die te lijden hebben gehad onder Nederlands kolonialisme.
Voorzitter. “Na de komma” begint nu, en toch zien we er niets van. Dat is ook logisch, want hoe kun je helen van een verleden dat nog altijd in stand wordt gehouden? Het is geen zwarte bladzijde, maar een heel boek, dat ook vandaag de dag nog geschreven wordt. Hoe kunnen we helen van systemen die ons dagelijks leven nog steeds regeren? Hoe kunnen we helen van pijnen van het verleden als de koloniale manier van denken nog altijd voortleeft in maatschappij en overheid? We zien er dagelijks de uitwassen van, ook hier in dit huis. Hoe kunnen we helen als het beeld aanhoudt dat mensen uit voormalige koloniën en andere mensen van kleur onbetrouwbaar, ondankbaar, lui of onmenselijk zijn, als je over hen wel mag zeggen wat je over anderen niet mag zeggen, en als het beeld aanhoudt dat winst maken ten koste van mensenlevens nog steeds oké is? Hoe kun je helen als beleid gebaseerd is op wantrouwen, in mensen van kleur, in moslims of in mensen met lage inkomens, en als dat zich uit in een toeslagenschandaal en het wijdverbreide gebruik van etnisch profileren? Hoe kunnen we helen als personen van kleur, mensen met lage inkomens, mensen met beperkingen en mensen uit queergemeenschappen worden uitgebuit en ontmenselijkt? Hoe kunnen we helen als hun levens stelselmatig ondergeschikt worden gemaakt aan winstbejag?
Excuses voor het wegrukken van mensen van hun thuis worden waardeloos als woningen een handelsproduct blijven en mensen niet eens een veilig dak boven hun hoofd hebben. Excuses voor het gedurende 400 jaar ontvoeren van mensen worden waardeloos als je de nazaten van tot slaaf gemaakten nog steeds de illegaliteit in duwt, door bijvoorbeeld te weigeren om ongedocumenteerde Surinamers die hier al decennialang thuis zijn, hun verblijfsvergunning te geven.
Als je enerzijds excuses aanbiedt voor meer dan 400 jaar gedwongen migratie maar anderzijds fort EU in stand houdt, dodelijke migratiedeals sluit, illegale pushbacks financiert, grensgeweld toelaat en verschrikkelijke azc’s organiseert, is mijn vraag: wat betekenen die excuses werkelijk? Als je enerzijds excuses aanbiedt voor meer dan 400 jaar grof geweld en mishandeling maar anderzijds racistische politieagenten het alleenrecht geeft op geweld, en vreedzame demonstranten niet veilig zijn, zoals we zien bij Extinction Rebellion en anti-Zwarte Pietdemonstraties, is mijn vraag: wat betekenen die excuses dan? Je kunt niet excuses aanbieden voor het eeuwenlang opsluiten van kinderen en opbreken van gezinnen en tegelijkertijd beleid voeren dat de jeugdzorgsector omvormt tot een goudmijn voor private-equitybedrijven, waarbij weerloze jongeren te maken krijgen met geweld en opsluiting in plaats van met liefde en zorg. Ook dat maakt excuses waardeloos. En als jij enerzijds excuses aanbiedt voor 400 jaar uitbuiting en verwoesting van het land in de voormalige koloniën en het globale Zuiden, maar anderzijds exact diezelfde plekken blijft plunderen en ontwrichten voor grondstoffen, onze groene transitie en economische winsten, wat betekenen excuses dan?
Ik hoop dat het duidelijk is dat ik hier spreek over hypocrisie. Dat lijkt een beetje het woord van vandaag. Het is de hypocrisie van mooie woorden als vrijheid, vrijheid van armoede en angst, van “sorry voor wat we deden”, maar ondertussen storten we met dezelfde gezwinde spoed dit land de verdoemenis in. Heling kan niet zonder herstel. “Na de komma” is nu, en BIJ1 heeft voorstellen voor hoe we tot herstel en heling kunnen komen.
Om te beginnen pleit BIJ1 voor een consensusrijkswet herstelmaatregelen. Zo’n herstelwet zorgt ervoor dat de grote ongelijkheid en de gevolgen van kolonialisme en slavernij worden hersteld, waarbij de samenlevingen waarover het gaat ook echt aan het roer staan. Binnen het Koninkrijk moet het herstelpakket in samenspraak met de eilanden worden opgesteld en kan het CARICOM-tienpuntenplan dienen als leidraad. Met een duurzaam bindend beleid, dat is vastgelegd in wetgeving, zorgen we er ook voor dat herstel niet afhangt van de goodwill van een kabinet. Nederland draagt daarbij de verantwoordelijkheid om te zorgen voor voldoende en structurele financiering. Herstel behoeft veel meer dan een fonds van 200 miljoen euro voor bewustwording.
BIJ1 wil beleid dat visumvrij reizen tussen Nederland en de voormalige koloniën mogelijk maakt, zoals dat bijvoorbeeld in Spanje het geval is. BIJ1 wil beleid dat het AOW-gat van Surinaams-Nederlandse ouderen op een menswaardige manier dicht en niet uitgaat van een schamele compensatie terwijl er in de begroting van Sociale Zaken meer dan voldoende ruimte is om de huidige compensatieregeling substantieel te verhogen.
BIJ1 wil dat de regering verblijfstitels toekent aan de ongedocumenteerde Surinaamse Nederlanders die al decennialang in ons land wonen en hier thuis zijn, hun kinderen, hun kleinkinderen hebben. BIJ1 wil ook meer en uitgebreider onderzoek naar kolonialisme en slavernij in de Oost, naar de vele slachtoffers onder inheemse volkeren en andere gemeenschappen die te lijden hebben gehad onder het Nederlandse koloniale bewind. Zij zijn in het gesprek van de afgelopen jaren nog maar weinig aan het woord geweest, maar ook voor hen geldt: zonder heling geen herstel.
BIJ1 wil veranderingen in het onderwijs. Tot op de dag van vandaag wordt in ons onderwijs een eenzijdig verhaal vertaald over het koloniaal en slavernijverleden. Het immense tekort aan collectieve kennis over de gruwelijkheden uit onze geschiedenis versterkt helaas het onbegrip en de vijandigheid jegens postkoloniale groepen. Het gebrek aan bewustzijn houdt eeuwenoude koloniale denkbeelden, systemen, racisme en terreur jegens mensen van kleur in stand. Dat zien we terug in ons onderwijssysteem zelf, waarbij we kinderen op 12-jarige leeftijd al indelen in de sociale klasse waarin zij de rest van hun leven door zullen moeten brengen. Dit heeft grote impact, vooral ook op zwarte kinderen en kinderen van kleur, zeker in het licht van de stelselmatige onderadvisering. De gevolgen van ons koloniaal en slavernijverleden leiden, in de woorden van filosoof Warndorff, vanaf het onderwijs tot geïnstitutionaliseerde apartheid.
BIJ1 wil dat racisme in de zorg uiterst serieus wordt genomen. Zwarte mensen en mensen van kleur worden nauwelijks meegenomen in medisch onderzoek. Dat leidt tot gebrekkige medicatie en vele bijwerkingen. Racisme bij behandelaars en in medische richtlijnen zorgen ervoor dat diagnoses niet, te laat of verkeerd worden gesteld. Het kost mensenlevens. Bovendien worden zorgmedewerkers van kleur te weinig beschermd tegen discriminatie en racisme op de werkvloer. Dat zijn slechts een paar van de vele voorbeelden waarin zwarte mensen en mensen van kleur gezondheidsschade lijden. Daarnaast heeft de Nederlandse overheid tot nu toe jammerlijk gefaald met het gezondheidsbeleid op Saba, Statia en Bonaire.
BIJ1 wil beleid dat erkenning geeft aan het feit dat alles met elkaar verbonden is. Je kunt niet shoppen in spirituele wijsheden als “Ubuntu” als je niet bereid bent daar ook lading aan te geven. De ene sociale kwestie werkt de andere in de hand. Het gebrekkige beleid rondom de volksgezondheid van Bonaire, Statia en Saba is namelijk slechts een van de vele duidingen van de ongelijkwaardige relatie binnen het Koninkrijk, een relatie waarbij Nederland aan de ene kant de touwtjes in handen houdt en Aruba, Curaçao, Sint-Maarten, Statia, Saba en Bonaire aan de andere kant achterblijven met een nog altijd ondergeschikte positie. De Nederlandse regering moet echt stoppen met accepteren dat de levensstandaard in het Caribisch gedeelte van het Koninkrijk drastisch en desastreus lager is dan in Nederland. Maar 400 jaar kolonialisme en slavernij hebben ervoor gezorgd dat erbarmelijke levensstandaarden voor zwarte mensen niet dezelfde gevoelde urgentie creëert als voor witte mensen. Daar kun je excuses voor aanbieden, maar mijn vraag is: waar blijft het herstel?
Het mag duidelijk zijn dat herstel niet alleen gaat over nazaten van tot slaaf gemaakten, want kolonialisme en kapitalisme zijn verwoestend voor ons allemaal. Excuses voor meer dan 400 jaar uitbuiting en mishandeling van mens, dier en planeet dienen dan ook te leiden tot herstel voor ons allemaal. Zoals we de afgelopen jaren hebben gezien zijn de crisissen in dit land immers eindeloos, met de doorwerking van het koloniaal verleden, de tirannie van het kapitalisme als basis, van gebrekkige transgenderzorg tot aan discriminerende algoritmes, van de uitbuiting van arbeidsmigranten tot het criminaliseren van sekswerk, van torenhoge studieschulden tot aan een onleefbaar minimumloon, van miljarden aan fossiele subsidies tot het vergroten van klimaatracisme en van politiegeweld tot aan een toeslagenschandaal. Winstbejag en xenofobie staan in elke crisis centraal. Zolang we al deze crises niet aan durven pakken bij de wortel, de radix, zullen we als samenleving pleisters blijven plakken op botbreuken en zullen we nooit vrijkomen van armoede en angst. De enige manier om los te breken van de vicieuze cirkels van armoede en angst, van bestaansonzekerheid en onrechtvaardigheid, is herstel en heling van kolonialisme en kapitalisme. Met de excuses van het slavernijverleden kwam er erkenning voor m’n overgrootmoeder, maar voor m’n kleindochter begint het nu pas.
“Na de komma” begint nu. En dus blijft BIJ1 vechten voor systeemverandering, voor herstel, en voor heling. En gelukkig staan we niet alleen in die strijd. Alles wat wij doen, bereikt hebben of krijgen, komt voort uit een collectief denken, dromen en weten. We bouwen op de schouders van reuzen uit verleden en heden. We bouwen op het belangrijke werk van activisten, de grass roots, het maatschappelijk middenveld en de semi-overheidsinstanties zoals de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme. En dat is hoe politiek zou moeten zijn. De leiding durven volgen van de mensen die de noodzaak van systeemverandering leven. Niets behoort aan ons alleen. Alles was altijd al van ons.