De Minister van Natuur mist transparantie en sluit belangrijke stakeholders uit
van forum over rechten voor de natuur
Door mr. Anouk Balentina
Op zaterdag 22 april werd Earth Day (Dia di Mama Tera) gevierd en organiseerde de minister van Natuur, de heer Ursell Arends, een zogenaamd forum voor een selecte groep genodigden over zijn plannen om de natuur rechten te geven en die te verankeren in de Staatsregeling van Aruba. De minister nodigde zelfs een buitenlandse delegatie uit, inclusief een rechter uit Ecuador waar deze rechten al zijn verankerd in de grondwet, om zodoende de genodigden te overtuigen van zijn mooie en idealistische plannen.
De minister houdt de schijn op alsof hij opkomt voor de rechten van de natuur door deze op te nemen in de Staatsregeling van Aruba, maar in werkelijkheid, lijken zijn intenties meer gericht op het behalen van politieke winst dan op het beschermen van de natuur. Een blik op de lijst van genodigden toont duidelijk dat juist degenen, die een goed klankbord kunnen geven en goed gemotiveerde alternatieven kunnen aandragen, worden uitgesloten. Ondanks het feit dat enkele belanghebbenden/stakeholders expliciet aan de minister hebben verzocht om te mogen deelnemen.
Belanghebbenden en belangrijke organisaties als de internationaal erkende Stichting Rainbow Warriors Core, alsook Fundacion Accion Ambiental, Aruban Warriors alsook milieuvoorvechtster Anouk Balentina die jarenlang in en buiten rechte vechten voor een schoon milieu en natuurbescherming en daar inmiddels experts in zijn, werden het recht onthouden om deel te nemen.
Dit doet vermoeden dat de minister alleen vrienden en jaknikkers heeft uitgenodigd en critici negeert en liever buiten de deur houdt, waardoor het hele gebeuren meer op een politieke campagne lijkt die op een geheel ander agenda berust dan het beschermen van onze natuur. Het is duidelijk dat zeker een bestuurder die ook integriteit in zijn portefeuille heeft, op deze wijze absoluut niet integer handelt.
Integriteit is niet een woord dat je telkens uitkraamt doch moeten tonen in je doen en laten. Integriteit, transparantie en inclusiviteit gaan hand in hand. Inclusiviteit zorgt voor transparantie in het besluitvormingsproces en handelen van het bestuur hetgeen cruciaal is om ervoor te zorgen dat er geen verborgen agenda’s zijn of belangenconflicten ontstaan die de integriteit van het proces kunnen aantasten. Een behoorlijk bestuur houdt rekening met deze principes en streeft ernaar om transparant te zijn en de belangen van alle stakeholders te behartigen door open en eerlijk te communiceren zodat alle informatie beschikbaar is voor belanghebbenden. Dit zorgt voor vertrouwen en verantwoording in het proces.
Vastleggen van natuurrechten in de grondwet is sowieso een politieke keuze. Het gaat hierbij niet om een wetenschappelijk onderbouwd besluit, maar om een politieke keuze die door politici wordt gemaakt. Het is daarom belangrijk dat wij, burgers, maar ook de leden van ons Parlement, eens kritisch kijken naar de politieke motieven achter het vastleggen van deze rechten in de grondwet en wat de gevolgen hiervan zijn. Er moet goed worden nagedacht of het klakkeloos kopiëren van de “Rights of Nature” van een land als Ecuador ook effectief en efficiënt op een eiland als Aruba geïmplementeerd kan worden en of dit meer voordelen dan nadelen zal opleveren voor ons eiland. De minister moet zich inzetten voor het algemeen belang en niet voor publiciteit en faam. Dit is de belangenafweging die in het algemeen belang bij behoorlijk bestuur voorop moet staan.
Rechten van de Natuur in de Arubaanse Staatsregeling
De Arubaanse minister van Natuur, samen met zijn delegatie is hard aan de slag om de “Rights of Nature” op te nemen in onze Staatsregeling. Het constitutioneel vastleggen van “Rights of Nature”, rechten aan de natuur, is een onderwerp dat de afgelopen jaren steeds meer aandacht krijgt.
Door opname van “Rights of Nature” in een grondwet wordt hiermee op het hoogste juridische niveau erkend dat de natuur inherente waarde heeft en dat de natuur een zelfstandig recht heeft op existentie en het behoud van haar integriteit en functies. In Ecuador was het opnemen van de “Rights of Nature” in hun grondwet een manier om de bescherming van de natuur te versterken en te benadrukken dat de natuur een belangrijke rol speelt in de samenleving. Het was ook een manier om de traditionele kijk op de natuur te veranderen en de oorspronkelijke rechten van de natuur te erkennen als fundamenteel en even belangrijk als de rechten van mensen. Maar, de implementatie van de “Rights of Nature” is in Ecuador nog steeds een uitdaging.
Het is belangrijk te onderkennen dat regels, en zeker niet in de Staatsregeling, klakkeloos moeten worden overgenomen zonder terdege rekening te houden met de specifieke cultuur, demografie en historische achtergrond van de eigen samenleving. Een wet die goed werkt in het ene land kan bijvoorbeeld niet automatisch geschikt zijn voor een ander land met een andere culturele achtergrond en geografische kenmerken. Het is daarom belangrijk dat (grond)wetgevers altijd rekening houden met deze factoren en samenwerken met lokale belanghebbenden en deskundigen om draagvlak te creëren en regelgeving te ontwikkelen die het beste passen bij de behoeften van de samenleving waarvoor ze is bedoeld.
Ook is het belangrijk te beseffen dat het vastleggen van rechten van de natuur in de Arubaanse Staatsregeling niet automatisch leidt tot betere bescherming van de natuur. Het is namelijk niet zo dat als iets in de Staatsregeling staat, het automatisch effect heeft. In de Staatsregeling staan geen uitvoeringsregels doch intenties. Het naleven van deze intentie is namelijk afhankelijk van de politieke wil en de uitwerking en handhaving ervan door de overheid in afgeleide regelgeving. Zelfs als rechten van de natuur in de Staatsregeling worden vastgelegd, kunnen politici en beleidsmakers nog steeds ervoor kiezen om deze rechten te negeren of te overtreden als dit binnen hun politieke agenda past. Zoals dit reeds gebeurt met andere rechten die in onze Staatsregeling verankerd zijn zoals het recht op goed onderwijs en goede gezondheid.
Het vastleggen van rechten van de natuur in de Staatsregeling kan ook averechts werken. Het kan bijvoorbeeld leiden tot juridische onzekerheid en conflicten over de interpretatie van deze rechten. Het kan moeilijk zijn om precies te bepalen wat deze rechten inhouden en hoe ze moeten worden nageleefd. Wat betekent “Rechten van de natuur” in de praktijk?
Tot het systeem van “Rights of Nature” dat de minister wil kopiëren van Ecuador behoort het aanwijzen van een onafhankelijke entiteit die de belangen van de natuur op een effectieve manier moet vertegenwoordigen. Het zal een enorme uitdaging zijn, -met name in onze kleinschalige samenleving waar altijd de natuur als eerste het onderspit delft als het gaat om vriendjespolitiek en geld-, een objectieve en onafhankelijke entiteit te kiezen die puur de belangen van de natuur op een effectieve manier kan vertegenwoordigen. Ook zonder voldoende middelen beschikbaar kan deze entiteit niet tot zijn recht komen.
Een ander probleem is dat het vastleggen van de rechten van de natuur kan botsen met andere mensenrechten, zoals het recht op eigendom, het recht op economische ontwikkeling of het recht op een gezonde leefomgeving. Het is belangrijk om in gedachten te houden dat het vastleggen van rechten van de natuur in de staatsregeling een nieuw concept is en dat er binnen het Koninkrijk geen jurisprudentie bestaat over de praktische toepassing ervan. Dit vergt des te meer voorzichtigheid bij het opstellen en aannemen van grondrechtelijke bescherming van de natuur. Het is belangrijk dat de normen en regels ook worden ontwikkeld in overeenstemming met internationale normen, verdragen en best practices om ervoor te zorgen dat ze effectief zijn.
Het systeem van de “Rights of Nature” impliceert ook dat boetes en andere inkomsten niet naar de Landskas vloeien maar naar een natuurfonds zodat natuurorganisaties verzoeken kunnen indienen om fondsen te verwerven voor projecten om de natuur te beschermen die anders niet gefinancierd worden. Ook hier bevinden zich weer mogelijkheden om aan vriendjespolitiek te doen.
De harde realiteit is dat de reeds bestaande regelgeving ter bescherming van de natuur, zoals de natuurbeschermingsverordening, de hinderverordening, de landsverordening ruimtelijke ontwikkeling en het ruimtelijke ontwikkelingsplan met voorschriften, alsook internationale natuurverdragen in de praktijk met goedvinden van dezelfde minister van Natuur niet worden gehandhaafd. Het respect voor de natuur wat de minister uitdraagt via zijn initiatief blijkt in werkelijkheid niet te bestaan. Hoeveel vervolgingen voor natuurovertredingen zijn er onder zijn bewind geweest? Wat heeft hij gedaan aan de aantasting van koralen en mangroven die een beschermde status hebben? Er zijn onvoldoende middelen en capaciteit beschikbaar gesteld voor toezicht en handhaving. Als er geen effectieve handhaving plaatsvindt en zelfs rechterlijke opdrachten hiertoe niet gerespecteerd worden, zal dan een grondwettelijke bescherming hier niets aan veranderen. Het creëren van sterke formele uitvoeringswetten en het verbeteren van de handhaving daarvan kan ook zonder een Staatsrechtelijke inbedding van de rechten voor de natuur. Om de natuur effectief te beschermen, is een breed scala aan maatregelen nodig, waaronder wetgeving, beleid, toezicht, controle en handhaving wanneer de rechten van de natuur worden overtreden. Papier is geduldig, maar optreden is anders.
Tot slot is het belangrijk om te beseffen dat het vastleggen van rechten van de natuur in de Staatsregeling een politieke keuze is. Het gaat hierbij niet om een wetenschappelijk onderbouwd besluit, maar om een politieke keuze die door politici wordt gemaakt.
Het is daarom belangrijk om kritisch te kijken naar de politieke motieven achter het vastleggen van deze rechten in de Staatregeling en wat de gevolgen hiervan zullen en kunnen zijn. Er moet goed worden nagedacht of het klakkeloos kopiëren van de “Rights of Nature” van een land als Ecuador ook effectief en efficiënt op een eiland als Aruba geïmplementeerd kan worden en welke extra voordelen dat oplevert voor ons eiland. Gaat de minister voor het algemeen belang van Aruba, of voor faam en publiciteit? Hoewel hij misschien trots op de borst zal kloppen dat Aruba het tweede land ter wereld is dat rechten van de natuur in de grondwet heeft verankerd, is het belangrijk om in gedachten te houden dat de praktijk vaak anders is dan de theorie. Zoals het spreekwoord zegt: “De praktijk is weerbarstiger dan de theorie”. Het is van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat deze rechten in de praktijk ook daadwerkelijk worden gehandhaafd en nageleefd.
Mr. Anouk Balentina is Certified Legislative lawyer. Jurist met ruim 17 jaar werkervaring op het gebied van ruimtelijke ontwikkeling, infrastructuur en milieu. Deze opinie is geheel op eigen titel geschreven.