Politici op Curaçao, Aruba en Sint Maarten zijn maar wat fier op de autonome status van hun land. Dat mag, maar ze moeten niet doen alsof dat in de praktijk iets voorstelt. Want hoe autonoom ben je als je financieel door Nederland overeind wordt gehouden en niet in staat bent het onderwijs, de gezondheidszorg, de infrastructuur, nutsvoorzieningen en de veiligheid plus de overheidsboekhouding op orde te brengen? Het eigen onvermogen belet ministers en Statenleden echter niet al decennialang steen en been te klagen over het democratisch tekort in het Koninkrijk.
Als je een koninkrijksregering hebt is het niet geheel onlogisch om er ten behoeve van de democratische controle ook een koninkrijksparlement op na te houden. Dat is er niet. En als het er wel zou zijn, blijft de onvrede aan Caribische zijde onverminderd groot. Want de zetels zullen toch op basis van het inwonertal van de afzonderlijke landen worden verdeeld. Dus blijft Nederland het voor het zeggen houden en dat zal zolang het Koninkrijk bestaat niet veranderen. Dat is precies waarom er nooit een geschillenregeling komt die Den Haag het laatst woord ontneemt.
Niemand die het hardop durft te zeggen tegen de politici van de CAS-landen: je bent dan wel baas in eigen huis, het is Nederland dat de dienst uitmaakt in het Koninkrijk. Het eerlijke verhaal vertellen vergt misschien enige moed, want de koloniale kaart wordt maar al te gretig op tafel gelegd. Maar is het fair de illusie in stand te houden dat het deficit kan worden opgelost? Staatssecretaris Van Huffelen vindt kennelijk van wel.
“Het opheffen van het democratisch tekort heeft voor mij prioriteit”, schrijft ze aan de Tweede en de Eerste Kamer in reactie op het verslag van het jongste Interparlementair Koninkrijksoverleg. Daar was ook weer tijd en energie verspild aan het deficit dat veel weg heeft van fantoompijn: je voelt au in je grote teen van je geamputeerde been. Dat maakt bij de stas kennelijk een onvermoed Florence Nightingale-gevoel wakker. Hoewel de suggestie dat je een einde kunt maken aan het democratisch tekort meer weg heeft van kwakzalverij.
In plaats van mee te huilen zou ze haar overzeese gesprekspartners een spiegel moeten voorhouden en vragen: “Vertel me, hoe functioneert jullie eigen democratie?” Een van de waarden daarvan is dat de politieke meerderheid de minderheid met respect behandelt. Daarvan is in de CAS-landen geen enkele sprake. In alle drie de landen staat de oppositie per definitie buitenspel. De Statenleden van de coalitiepartijen zijn niks anders dan klapvee. Eigen inbreng leveren ze niet voor hun te riante gage.
Als oppositie kun je de regering vragen stellen tot je een ons weegt, antwoorden komen er niet. Een debat aanvragen? De door de coalitie aangestelde Statenvoorzitter zal het niet op de agenda zetten. En de Statenvoorzitter die de oppositie – zoals het in een fatsoenlijke democratie hoort – wel ruimte geeft een punt te maken, wordt op staande voet door haar eigen partij gedumpt. Dat is geen denkbeeldig voorbeeld: Het gebeurde onlangs op Sint Maarten.
De verzamelde oppositie in Philipsburg verklaarde in een persconferentie monddood te zijn gemaakt. Vanuit Aruba werd een beroep gedaan op Den Haag om de democratie te herstellen. Van Huffelen negeerde het, want ze zalft liever de uitschuifbare tenen van de zittende premiers. Het moet immers gezellig blijven. En dan helpt het niet als je zegt waar het op staat; dat is falta di rèspèt.
Het hoeft echt niet ingewikkeld te zijn. Begin eens met het introduceren van een Caribische variant van het Haagse 30-ledendebat zodat ook de oppositie aan haar trekken komt. En publiceer een voor burgers toegankelijk digitaal overzicht waarop te zien is welke vragen uit de Staten niet beantwoord zijn met de datum erbij waarop ze zijn ingediend.
En de staatssecretaris? Die doet er verstandig aan het rapport ‘Kiezen voor het Koninkrijk’ van de Commissie Democratisch Deficit (2009) uit de kelder van het ministerie op te diepen. Het is zelfs niet gelukt de makkelijkst uit te voeren aanbeveling te realiseren: een jaarlijks bijeenkomst over de Staat van het Koninkrijk waar parlementariërs uit de vier landen met de leden van de Koninkrijksregering in debat kunnen. Veel meer hebben de politici op de eilanden niet te eisen zo lang ze in eigen huis een loopje nemen met de democratie.
Kadushi is het buitenbeentje van DossierKoninkrijksrelaties.nl: een stekelige rubriek die soms wel eens ‘au’ kan doen