Door Wietze Koopman
De kop boven een artikel is wat bij veel mensen het meest blijft hangen. De kop die in het DossierKoninkrijksrelaties.nl staat bij het artikel over de Monitor Brede Welvaart Caribisch Nederland van het CBS: “Armoedebestrijding in Caribisch Nederland is “op de goede weg””, is, ondanks de aanhalingstekens, daarom ongelukkig te noemen. De kop is weliswaar een overgenomen zin uit het persbericht van het CBS, maar in het artikel zelf wordt die zin helaas niet genuanceerd. De kop blijft dus hangen. Het persbericht van CBS zelf heeft overigens een andere titel: “Eerste onderzoek brede welvaart Caribisch Nederland toont wisselend beeld.”
Verder lezend in het persbericht, vraagt men zich toch af hoe het CBS tot de conclusie heeft kunnen komen. Een snelle blik op de grafiek relatieve armoede toont immers zeer vlakke lijnen waar geen trend uit te halen valt. Wel is te zien dat op Bonaire in 2014 25% van de bevolking van Bonaire onder de CBS armoedegrens leefde en dat dit percentage 2018 is gedaald naar 22% om vervolgens weer te stijgen naar 23% in 2020. Niet duidelijk een dalende trend. Op Sint Eustatius stijgt het percentage licht van 27% in 2014 naar 28% in 2020. Ook geen dalende trend. Alleen op het kleinste eiland Saba is in de meest recente jaren 2020 een lichte daling te zien. Hoezo is armoedebestrijding voor de drie eilanden “op de goede weg”.
In het artikel staat dat het percentage van de bevolking dat in armoede leeft volgens het CBS sterk afwijkt van het percentage genoemd door lokale bronnen. Een van die lokale bronnen is Unkobon, de consumentenbond van Bonaire. De door Unkobon genoemde 40% is afkomstig van… jawel…. hetzelfde CBS. Op verzoek van de regering heeft het CBS berekend dat 40% van de bevolking een inkomen heeft dat lager is dan 125% van het ijkpunt sociaal minimum. Die 125% van dat ijkpunt ligt overigens veel lager dan de minimale kosten van levensonderhoud in de BES-gemeenten.
De oorzaak van het verschil is deels te vinden in het persbericht van CBS: de gekozen definitie van wat armoede is.
Unkobon gebruikt de definitie die het Centraal Cultureel Planbureau hanteert:
“Mensen zijn arm wanneer ze gedurende langere tijd niet de middelen hebben voor de goederen en voorzieningen die in hun samenleving als minimaal noodzakelijk gelden.” Dat wordt nader omschreven als:” Armoede is te weinig financiële mogelijkheden hebben voor de minimaal noodzakelijke goederen en voorzieningen. Iemand is arm wanneer hij onvoldoende inkomen heeft voor bijvoorbeeld voeding of een goede woning. Het SCP gaat daarbij uit van een minimale levensstandaard, dus van beperkte uitgaven aan deze posten.” Het sociaal minimum in Nederland is afgestemd op deze definitie van armoede. Het sociaal minimum is het fundament onder de sociale voorzieningen.
Uit het persbericht blijkt dat CBS nu een andere definitie voor armoede heeft gekozen. Een definitie die uitsluitend afhankelijk is van het besteedbaar inkomen van huishoudens en geen enkele rekening houdt met de minimale kosten van levensonderhoud die door huishoudens met dit inkomen moeten worden betaald. De armoedegrens waarmee CBS rekent is 60% van het zogenaamde mediane inkomen. Dat mediane inkomen is op Bonaire in 2020 $17.500 per jaar, 60% daarvan is $10.500 per jaar, $875 per maand. Volgens de definitie van het CBS zijn mensen op Bonaire dus pas arm als hun inkomen lager is dan $875 per maand. Maar de minimale kosten van levensonderhoud zijn volgens berekeningen van de minister van Sociale Zaken in de voortgangsrapportage ijkpunt sociaal minimum 2020 maar liefst $ 1.442 per maand in 2020. Met een armoedegrens van $ 875 zit je daar heel ver onder.
Het verschil in het gevonden percentage mensen dat in armoede leeft is dus vooral een verschil in de nu gehanteerde definitie door het CBS. Het verschil is er (helaas) niet doordat mensen op de BES-eilanden minder armoede lijden. Men gaat er al 12 jaar – sinds Bonaire, St Eustatius en Saba gemeenten zijn van Nederland- niet of nauwelijks op vooruit.
Ik kan me voorstellen dat de regering blij is met het CBS-bericht. Armoedebestrijding is “op de goede weg”. Op Bonaire, Saba en Sint Eustatius denken de mensen daar toch echt anders over.
Wietze Koopman is bestuurder van de Bonairiaanse consumentenorganisatie Unkobon.
Naschrift redactie: Niet alleen in Caribisch Nederland, maar ook in Den Haag is met aan ongeloof grenzende verbazing kennisgenomen van de door het CBS gepubliceerde Monitor Brede Welvaart Caribisch Nederland. Een Haagse ex-ambtenaar die nauw betrokken is geweest bij het rijksbeleid voor Caribisch Nederland noemt het rapport van het CBS “politiek ingestoken broddelwerk”. De conclusie dat de armoedebestrijding “op de goede weg is” wordt onderbouwd met een niet realistische definitie van armoede, maar past – toevallig? – wel heel erg goed in het straatje van het kabinet dat, net als de voorgangers, het vaststellen van een sociaal minimum voor zich uitschuift. Intussen hebben de ministers van SZW Van Gennip en Schouten voor de besmette term “ijkpunt sociaal minimum” een nieuwe duiding bedacht: referentiepunt.