Alle nieuwe wet- en regelgeving die voor Europees Nederland wordt gemaakt, is ook van toepassing in Caribisch Nederland. Tenzij er goede redenen zijn dat niet te doen, maar dan moet dat wel helder worden uitgelegd. Dat is het principe van comply or explain dat de regering in 2019 voor de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba heeft geïntroduceerd ter vervanging van de sinds 2010 gehuldigde legislatieve terughoudendheid. Die was bedoeld om de eilanden te behoeden voor Hollandse regeldrift, maar werd vooral gebruikt als smoes om de bevolking aan de overzijde van de oceaan als tweederangsburgers weg te zetten.
Met het comply or explain is het al niet veel beter gesteld. Logisch, want als de wil ontbreekt landgenoten in de Cariben – want toch ver van ons bed – gelijk te behandelen, kun je principes bedenken tot je een ons weegt, maar veranderen doet er niets. Daarvoor is aan Haagse kant een ander slag politici nodig. Intussen klagen de eilanden steen en been dat ministeries lak hebben aan de comply or explain-belofte. Maar als het wel een keer wordt toegepast, is het ook weer niet goed. Zoals met het initiatiefwetsvoorstel om homogenezingspraktijken in beide landsdelen strafbaar te stellen.
De indieners hebben er (hulde!) bewust voor gekozen hun wetsvoorstel ook te laten gelden voor de BES-eilanden. Want in heel Nederland – en eigenlijk ook de rest van de wereld, maar daar gaat de Tweede Kamer niet over – behoor je te kunnen zijn wie of wat je bent: hetero, homo, lesbo, bi, trans, inter, queer etc. En niet alleen dat: wat je ook bent, je omgeving – van familie, vrienden en collega’s tot overheden en het bedrijfsleven – hebben het maar te respecteren. Of je nu in Tietjerksteradeel, Rincon, Zoutelande of Windwardside leeft.
In (sommige) religieuze kringen wordt daar anders over gedacht. Ook, of misschien wel juist op de BES-eilanden, zo blijkt uit de reactie op het wetsvoorstel van Fundashon EQ, de belangenbehartiger van de LHBT+ gemeenschap op Bonaire. De stichting wijst erop dat er nog altijd een taboe op rust om openlijk te spreken over geaardheid en genderidentiteit en binnen lokale kerkgemeenschappen getracht wordt ‘zondige’ HLBTIQ’ers o.a. via duiveluitdrijving te genezen.
De voorbeelden zijn hartverscheurend: minderjarigen die de moed verzamelen om uit de kast komen, worden “ten overstaan van de gehele geloofsgemeenschap aan de schandpaal genageld, bespot, bespuugd en geëxcommuniceerd om de homo uit de mens te krijgen.” En: voorgangers die onder het mom van gezinscoaching ouders dwingen hun kind te verstoten, tenzij de zondaar in de kerk getuigt geen homo meer te zijn. Een EQ-lid werd uit de kerk verbannen met de mededeling “niet welkom te zijn bij God.”
EQ juicht het door een brede gelegenheidscoalitie ingediende wetsvoorstel dan ook toe. Dat doen de leiders van 6 kerkgemeenschappen op Bonaire niet. Zij zien het, zo schrijven zij, als “een inbreuk op de vrijheid van Godsdienst, een grondrecht”. Zij wijzen op “grote gevolgen voor de vrijheid van personen die vanuit hun geloofsovertuiging hun geestelijke verzorgers benaderen in een pastorale omgeving en om gebed vragen.”
Op basis van beide lijnrecht tegenover elkaar staande reacties constateert het Bestuurscollege naar Kadushi’s smaak net iets te gretig dat de Bonairiaanse samenleving “verdeeld” is en grijpt naar het verfoeilijke Haagse gebruik al wat onwelgevallig is vooruit te schuiven. Het BC pleit voor “zorgvuldigheid” en vindt dat er eerst maar eens onderzoek moet worden gedaan. Zo werpen de eilandsraadsverkiezingen nu al hun duistere schaduw vooruit, want anders dan het BC in zijn om-de-hete-brij-heen-brief suggereert, is discriminatie geen kwestie van cultuur.
Het uitsluiten van burgers om wie zij zijn, hoort in geen enkele cultuur thuis. De vrijheid te geloven wat je wil is een mensenrecht, maar mag nooit wordt misbruikt om een nog groter mensenrecht – ongehinderd jezelf mogen zijn – te schenden. Daarom willen de fracties van VVD, D66, PvdA, GroenLinks, SP en Partij voor de Dieren dat zogeheten conversietherapieën strafbaar worden gesteld.
Seksuele geaardheid is niet, zoals geloof, een vrije keuze. Daarom is de van drogredeneringen vergeven reactie van het BC een gemiste kans. Het had het wetsvoorstel ook kunnen, nee, moeten aangrijpen om te doen wat al veel eerder gedaan had moeten worden: het maatschappelijk debat aanjagen, voorlichting geven en benadrukken dat Bonaire een veilig thuis hoort te zijn voor iedereen ongeacht sekse, geaardheid, kleur, afkomst of geloof.
De politiek kan nog wat opsteken van de Fundashon EQ die aan het slot van haar brief fijntjes opmerkt dat de Algemene Wet Gelijke Behandeling – hoewel al bijna 12 jaar deel uitmakend van het land – nog altijd niet van toepassing is in Caribisch Nederland. Het had het BC gesierd Den Haag dat nog eens flink in te peperen. Dat zou de (overigens meer dan terechte) roep om een sociaal minimum, een werkloosheidsregeling en een leefbare onderstand een stuk geloofwaardiger maken.
Lees hier de brieven van het BC, de kerkelijk leiders en de Fundashon EQ.
Kadushi is het buitenbeentje van DossierKoninkrijksrelaties.nl: een stekelige rubriek die soms wel eens ‘au’ kan doen.