In de zondagse estafette-rubriek ‘Bericht uit…’ belichten columnisten uit de Caribische delen van het Koninkrijk bij toerbeurt de kanten van hun eiland waarvan zij vinden dat die de aandacht van alle koninkrijksburgers verdienen. Vandaag komt het bericht uit Aruba.
Waarborg voor schone lucht?
Door Anouk Balentina
Iedere minuut sterft er ergens een kind vanwege de gevolgen van luchtvervuiling en sterven er tien volwassen voortijdig door het inhaleren van vervuilde lucht. Het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) geldt voor elke burger binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Tot de hierin verankerde mensenrechten behoren o.a. het recht op leven, gezondheid en het recht op eerbiediging van privéleven. Inbreuk op voornoemde mensenrechten wordt veroorzaakt door onder meer luchtvervuiling.
Het eerste wat je ziet bij aankomst op het vliegveld van ons toeristische eiland, is de smeulende vuilnisbelt Parkietenbos, op een steenworp afstand van amper 950 meters, als een van de grootste luchtvervuilers. Wat luchtvervuiling precies inhoudt is niet makkelijk te definiëren. In de bundel Geniale Anarchie van Boeli van Leeuwen staat een verhaal, Grijze Bavianen, over een jonge deskundige consultant die ingevlogen werd om in Curaçao onderzoek te doen naar de luchtvervuiling door de ISLA-raffinaderij. De rit naar het hotel bracht de jongeman onder de rook van de raffinaderij. Zijn reactie was: “What the fuck do you mean if there is any pollution related to the refinery? Shit, man, a blind beggar with a stuffed-up nose can smell the Sulphur-dioxide.”
Helaas werkt ons systeem niet zo. Luchtvervuiling wordt gedefinieerd door normen. Boven een vastgestelde grens is er sprake van schadelijke luchtvervuiling. Het is derhalve noodzakelijk dat er een normatief stelsel wordt verankerd in wetten. Kijken we naar de diverse Caribische (ei)landen van het Koninkrijk dan zien we dat voor wat betreft wettelijke vastgestelde milieunormen, waaronder luchtvervuiling, het droevig gesteld is.
Recentelijk heeft de rechter in Curaçao geoordeeld dat met betrekking tot luchtvervuiling het land geen adequaat normenstelsel heeft waarmee luchtvervuiling gemeten kan worden. Hij stelde dat niet is gebleken dat het land enig gewicht toekent aan de economische nadelen van de luchtverontreiniging op, bijvoorbeeld, het gebied van toerisme en de gezondheid van de burgers. Gelet daarop is het onbegrijpelijk dat het land geen oog heeft gehad voor de nadelen voor het milieu en de gezondheidsklachten verbonden aan de luchtvervuiling veroorzaakt door de raffinaderij.
In Curaçao heeft de rechter de overheid bevolen meetstations te plaatsen die voortdurend metingen verrichten die online door eenieder gevolgd kunnen worden met WHO-normen als ondergrens voor luchtvervuiling, in afwachting van het tot stand brengen van een Landsverordening Milieubeheer. Als juriste, moeder en vooral als milieuactiviste in Aruba, juich ik de uitspraak van de Curaçaose rechter toe.
Deze opzienbarende uitspraak ligt in het verlengde van vergelijkbare uitspraken in Nederland waarbij de rechter de overheid op zijn verantwoordelijkheid wijst om daadwerkelijk rekening te houden met mensenrechten, waarbij gewezen wordt op de plicht de bescherming tegen luchtvervuiling daadwerkelijk in nationale wetgeving vast te leggen.
In Aruba bestaan er ook geen wettelijke luchtkwaliteitsnormen waaraan luchtvervuiling gemeten kan worden. In 2018 adviseerde de PAHO onmiddellijke sluiting van de vuilnisbelt, omdat deze ernstig gevaar levert voor mens en milieu. De daadwerkelijke luchtverontreiniging waaraan de bevolking van Aruba, in het bijzonder Parkietenbos of een deel daarvan, wordt blootgesteld is tot op heden onbekend. Het aantal chronische ziektes, kankergevallen en luchtwegklachten neemt aanzienlijk toe hetgeen middels een recent onderzoek “Breathing Unevenly: Community Response to Environmental Injustice; A case study of Aruba’s Landfill and the Parkietenbos community” is geconstateerd.
Mijn eerste strijd bij de rechtbank tegen luchtvervuiling begon in 2020. De Arubaanse civiele rechter kwam toen met een creatief idee: een primitieve windvaan als norm. Volgens die rechter is er alleen sprake van hinder/overlast of gevaar voor de gezondheid indien de wind aanlandig waait. Hij wilde absoluut geen uitleg van de chemisch ingenieur die mij tijdens de rechtszaak bijstond. Dispersiemodellen op het gebied van toxicologie, ecotoxicologie en atmosferische chemie laten zien dat luchtvervuiling soms zelfs in tegengestelde richting circuleert ten opzichte van de heersende wind. Een windvaan biedt derhalve geen enkele waarborg voor schone lucht.
De conclusie die we kunnen trekken uit hetgeen in Curaçao heeft plaatsgevonden is dat het slechts een kwestie van tijd is dat in Aruba de rechter uiteindelijk ook tot inkeer zal komen om ook de burger in Aruba voldoende waarborg te verschaffen in zijn mensenrechten. De strijd om schone lucht in Aruba blijft in volle gang.