Den Haag – Aanscherping van de wet- en regelgeving plus versterking van de opsporingscapaciteit om witwassen in of via Caribisch Nederland tegen te gaan werpen hun vruchten af.
Die conclusie verbindt minister van Financiën Sigrid Kaag aan een geactualiseerde versie van een door het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum uitgevoerde National Risk Assessment inzake witwassen en terrorismefinanciering op de BES-eilanden:
Geactualiseerde NRA witwassen en terrorismefinanciering BES-eilanden
Aanleiding
De aanpak van witwassen en terrorismefinanciering gaat uit van een risicogebaseerde benadering. Dat houdt in dat wetgeving, beleid en uitvoering erop gericht zijn om de belangrijkste risico’s, die door betrokken publieke en private partijen gezamenlijk zijn geïdentificeerd, op effectieve en gezamenlijke wijze aan te pakken. Het is dan ook van cruciaal belang dat de risico’s periodiek tegen het licht worden gehouden en dat wordt bezien of deze voldoende worden gemitigeerd door het bestaande beleidsinstrumentarium. In 2017 heeft het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) de eerste National Risk Assessment (NRA) witwassen en terrorismefinanciering BES-eilanden opgesteld. Als bijlage treft uw Kamer de geactualiseerde versie van de NRA witwassen en terrorismefinanciering BES-eilanden aan.
Uitkomsten
Witwassen via de vastgoed-/onroerendgoedsector is als grootste witwasrisico op de BES-eilanden geïdentificeerd. Andere witwasrisico’s die voor alle drie de eilanden naar voren kwamen, zijn witwassen via: ondergronds bankieren inclusief onvergunde geldtransactiekantoren; het fysiek (ver)plaatsen van contant geld via de zee en/of lucht; en vergunde banken. Alleen voor Bonaire zijn ook nog witwassen via rechtsvormen, loan back constructies en het fingeren van bedrijfsomzet benoemd. De zeven witwasrisico’s voor Bonaire kennen een spreiding van 19 tot en met 35, op een schaal van 0 tot en met 100. Het WODC geeft aan dat de resterende witwasrisico’s daarmee niet heel hoog uitkomen. Verder wordt witwassen via vergunde banken (veel) lager ingeschat dan de andere grootste witwasrisico’s voor Bonaire vanwege een relatief hoge weerbaarheid van het beleidsinstrumentarium.
Appreciatie
Ten aanzien van het grootste geïndiceerde witwasrisico in de vastgoed- en onroerendgoedsector merken wij op dat maatregelen zijn getroffen, die bijdragen aan het reduceren van dat specifieke risico. Zo is op 1 juli 2021 de wijziging van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) BES in werking getreden.
De reikwijdte van de Wwft BES is toen uitgebreid met handelaren in bouwmaterialen. Deze zijn sinds die datum verplicht cliëntenonderzoek te verrichten en ongebruikelijke transacties te melden bij de Financial Intelligence Unit (FIU) Nederland, bij contante betalingen boven de grens van USD 11.000. Het moeten verrichten van cliëntenonderzoek en het melden van ongebruikelijke transacties gelden overigens al voor andere relevante partijen in de vastgoedketen, waaronder makelaars, notarissen, advocaten en banken.
Publieke partijen, waaronder de Wwft-toezichthouders op de BES en de FIU-Nederland, werken doorlopend aan het vergroten van het witwasbewustzijn van onder andere deze dienstverleners. Ook is het instrumentarium voor het Wwft-toezicht op notarissen en advocaten versterkt. Met voornoemde wetswijziging is de geheimhoudingsplicht waaraan zij zijn gehouden doorbroken voor activiteiten die vallen onder de reikwijdte van de Wwft BES.
Daarnaast is in overleg met betrokken partijen op de BES gekeken of en welke actie nodig is met betrekking tot de mogelijkheid van onderhandse aandelenoverdracht. Een aandelenoverdracht kan op de BES ook bij onderhandse akte plaatsvinden. Een onderhandse akte is een overeenkomst die is opgemaakt tussen de partijen bij de akte, zonder betrokkenheid van een notaris. Vastgesteld is dat er op dit moment geen prangende reden is om hier verandering in aan te brengen, voornamelijk gelet op het beperkt aantal vennootschappen op de BES en daarmee het potentieel gebruik van onderhandse akte. Daarbij is ook relevant dat op grond van de Kadasterwet BES de eigenaar van een registergoed, waaronder vastgoed, wordt neergelegd in een openbaar register dat voor eenieder raadpleegbaar is.
Als door aandelenoverdracht vastgoed van eigenaar overgaat, is dat na te gaan in het Kadaster BES. Daarnaast dienen aandelen en eventuele overdracht daarvan door vennootschappen bij te worden gehouden. Verder zijn advocaten in de regel betrokken bij onderhandse aandelenoverdracht en vallen zij voor dergelijke werkzaamheden reeds onder de reikwijdte van de Wwft BES. Voor de langere termijn wordt bezien of vanuit de invalshoek van notariële dienstverlening op de BES dit aandacht behoeft, zoals ook is benoemd in de JenV beleidsagenda 2021-2025 voor Caribisch Nederland.
Voor het terugdringen van het risico van ondergronds bankieren inclusief onvergunde geldtransactiekantoren is het belangrijk dat er sprake is van een goede informatiepositie en samenwerking tussen de betrokken publieke partijen om signalen te detecteren en handhavend op te treden. Zo werken De Nederlandsche Bank (DNB) en de Centrale Bank van Curaçao en Sint-Maarten (CBCS) al samen en vindt informatie-uitwisseling plaats tussen deze toezichthouders. Aanvullend worden in de werkgroep Harmonisatie Integriteit Toezicht (WG-HIT), waaraan DNB, AFM, CBCS en de Centrale Bank van Aruba deelnemen, recente ontwikkelingen en prioriteiten binnen de regio op het gebied van witwassen bezien. Dat gebeurt ook in de samenwerking tussen de FIUs binnen het Koninkrijk. Ondergronds bankieren is daarbij één van de prioriteiten.
In het kader van de bevordering van samenwerking en gegevensdeling wordt momenteel de mogelijkheid voor de oprichting van een Regionaal Informatie- en Expertisecentrum voor de BES-eilanden verkend. Ook wordt gewerkt aan een Rijkswet die een bredere grondslag gaat bieden voor de uitwisseling van persoonsgegevens binnen het Koninkrijk. Voor de deling van politiegegevens wordt een tijdelijke oplossing ingericht, waarmee het indienen van rechtshulpverzoeken binnen het Koninkrijk sneller tot het verleden gaat behoren.
Daarnaast is de afgelopen jaren geïnvesteerd in het vergroten van de capaciteit en de financieel-economische kennis bij het Korps Politie Caribisch Nederland (KPCN) en de tijdelijke versterking van het Openbaar Ministerie BES (OM BES), met onder meer een Officier van Justitie specifiek voor witwaszaken. Met de Prinsjesdaggelden 2021 voor de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit is de tijdelijke versterking van het OM BES en ook de Rijksrecherche permanent geworden. Ook gaan met deze gelden structureel twee rechercheurs van de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst aan de slag op de BES.
Met betrekking tot het fysiek (ver)plaatsen van contant geld via de zee en/of lucht heeft voornoemde wetswijziging ook geleid tot een beter beheersen van dit risico. Er zijn regels gesteld voor onbegeleide geldtransporten zoals postcolli, koerierzendingen, onbegeleide bagage of containervracht. Tevens heeft de Douane Caribisch Nederland aanvullende bevoegdheden gekregen ten aanzien van onbegeleide transporten van liquide middelen. Hierdoor wordt meer informatie verzameld over geldtransporten en wordt de FIU-Nederland beter in staat gesteld patronen die verband houden met andere ongebruikelijke transacties te herkennen.
Klik hier voor het gehele WODC-rapport