Den Haag – Het lukt de SZW-unit van de Rijksdienst Caribisch Nederland maar niet het financieel beheer op orde te krijgen. Van de 54 miljoen euro die in 2021 via de afdeling is uitgekeerd, bestaat over 28,8 miljoen onzekerheid over de rechtmatigheid.
Voor het 6e achtereenvolgende jaar krijgt RCN daarom van de Algemene Rekenkamer een draai om de oren. Ondanks de aanbevelingen en de herhaaldelijk beloofde beterschap, is er ook vorig jaar weinig vooruitgang geboekt met het verbeteren van het financieel beheer, constateert de Rekenkamer in het kader van het jaarlijkse verantwoordingsonderzoek.
Er zijn tekortkomingen in de opzet van de administratieve organisatie, in de uitvoering van de interne controle en in de IT-applicaties die de RCN-unit gebruikt en de samenwerking met de Shared Service Organisatie Caribisch Nederland verloopt “moeizaam”. De oorzaak van de tekortkomingen kunnen, aldus de Rekenkamer, niet volledig worden toegeschreven aan de extra druk vanwege corona-gerelateerde werkzaamheden, want de problemen werden al in 2016 voor het eerst gesignaleerd.
Van een medewerker die de leiding van de SZW-unit vorig jaar waarschuwde voor de risico’s van het onjuist toekennen van uitkeringen door gebrekkige controles werd het contract beëindigd. De SZW-unit betaalt socialezekerheidsuitkeringen aan inwoners van de bijzondere gemeenten Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De unit voerde tijdens de coronapandemie de noodregelingen. De unit valt onder de directe verantwoordelijkheid van de minister van SZW. Voor de IT-voorzieningen en personele en materiële uitgaven maakt de unit gebruik van de Shared Service Organisatie Caribisch Nederland (SSO-CN).
De Rekenkamer over de SZW-unit van RCN
Sinds het verantwoordingsonderzoek 2016 beoordelen wij de tekortkomingen in het financieel beheer van de Rijksdienst Caribisch Nederland (RCN)-unit SZW als een onvolkomenheid. De RCN-unit SZW voert de sociale zekerheid uit in Caribisch Nederland. Op de eilanden Bonaire, Saba en Sint Eustatius wonen ongeveer 27.000 mensen. Dit illustreert de kleinschaligheid van de uitvoering waarmee de unit te maken heeft. Ook de letterlijk grote afstand tot het ministerie draagt niet bij aan een oplossing van de problemen.
Bestaande tekortkomingen nog onvoldoende opgelost
RCN-unit SZW heeft in 2021 weinig voortgang geboekt met het verbeteren van het financieel beheer van de uitkeringen. De maatregelen leiden nog niet tot een afdoende oplossing van de bestaande tekortkomingen. We handhaven daarom de onvolkomenheid. Er zijn tekortkomingen in de opzet van de administratieve organisatie, in de uitvoering van de interne controle en in de IT-applicaties die de RCN-unit gebruikt. Het op orde brengen van het financieel beheer van RCN-unit SZW, inclusief het IT-verbetertraject, vergt ook na 2022 nog inzet.
Meer aandacht voor uitkering noodregelingen dan voor intern beheer
De coronacrisis heeft extra beslag gelegd op de capaciteit van RCN-unit SZW in 2020 en 2021. Omdat de inspanningen zich vooral richtten op tijdig uitkeren van de noodregelingen, was er minder aandacht voor verbetering van het interne beheer. Hierover heeft de minister de Tweede Kamer geïnformeerd. Tegelijkertijd spelen de problemen al lang en is de voortgang beperkt.
Onvoldoende voortgang in IT-verbetertraject
De CIO-office van het Ministerie van SZW heeft het IT-verbetertraject bij RCN-unit SZW doorgelicht. De conclusie was dat er structurele verbeteringen in de IT-systemen nodig zijn om de processen van uitkeringenverstrekking beter te ondersteunen en meer geautomatiseerde controles daarin onder te brengen. Voor het verbetertraject zijn een realistische planning en een concrete kostenraming nodig. Volgens de CIO-office moet er een stevigere controle komen op het IT-traject, een taak voor de RCN-unit SZW en het Ministerie van SZW.
Loondervingsapplicatie lost tekortkomingen onvoldoende op
De applicaties die de RCN-unit stapsgewijs in gebruik heeft genomen, zijn volgens de CIO-office nog onvoldoende voorzien van beheersmaatregelen om de rechtmatigheid van de uitkeringen te waarborgen. Een van die applicaties is de loondervingsapplicatie die de RCN-unit SZW sinds 2021 gebruikt. Deze heeft niet geleid tot een goede oplossing voor de bestaande tekortkomingen. Het ontbreekt niet alleen aan gebruiksvriendelijkheid, maar ook aan beheersmaatregelen zoals invoercontroles en signaleringslijsten om ervoor te zorgen dat alle uitkeringen juist, volledig en rechtmatig worden verstrekt. Hierdoor blijft het risico op onrechtmatige betalingen bestaan.
Kwaliteit interne controle nog onvoldoende
De kwaliteit van de interne controle is nog onvoldoende volgens de RCN-unit SZW. De opzet en inrichting van de interne controle waren eind 2021 nog niet gereed. Ook heeft de RCN-unit SZW in 2021 niet getoetst of beheersmaatregelen goed werken. Per 1 oktober 2021 is een adviseur bedrijfsvoering aangesteld om te werken aan uitvoering en verbetering van het internecontroleproces.
Moeizame samenwerking met Shared Service Organisatie Caribisch Nederland
We hebben ook onderzoek gedaan naar het IT-beheer en de informatiebeveiliging van de IT-infrastructuur van de RCN. De RCN is verantwoordelijk voor de automatiseringsomgeving en applicaties. Voor de RCN is de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) verantwoordelijk. In ons verantwoordingsonderzoek Koninkrijksrelaties 2021 publiceren we de uitkomsten van dit onderzoek. De RCN-unit SZW is in grote mate afhankelijk van SSO-CN. Net als in 2020, ervaart de RCN-unit SZW de dienstverlening van SSO-CN nog steeds als moeizaam.
Fouten en onzekerheden
De problemen in het financieel beheer hebben geleid tot fouten en onzekerheden in de rechtmatigheid die de controletoleranties van 4 artikelen hebben overschreden. In totaal is er een overschrijding van ongeveer € 29 miljoen. De totale uitgaven zijn ongeveer € 54 miljoen, waarvan € 25 miljoen voor noodregelingen. De minister heeft zich in haar jaarverslag 2021 verantwoord over deze overschrijdingen.
Aanbevelingen
De minister van SZW is verantwoordelijk voor het financieel beheer van de RCN-unit SZW. Wij bevelen de minister daarom aan het oplossen van de onvolkomenheid voortvarend en met urgentie aan te pakken. Daarvoor is het volgende nodig:
• Stel een realistisch verbeterplan op dat de tekortkomingen in het financieel beheer structureel en binnen een acceptabele termijn oplost. Houdt daarbij scherp toezicht op de verbetering van de IT.
• Zet een goede administratieve organisatie en interne controle op, handel daar naar en zie daarop toe. • Faciliteer de RCN-unit SZW met voldoende mensen en middelen.