Door René Zwart
Kralendijk – Het zal vast niet de intentie van politiek Den Haag zijn geweest om gemotiveerde jongeren in Caribisch Nederland te ontmoedigen zich via scholing hogerop te werken. Maar dat is wel het effect van de in 2010 overhaast vastgestelde Wet educatie en beroepsonderwijs BES. Intussen maakt de Tweede Kamer geen haast met de noodzakelijke aanpassing. Een van de gedupeerden is Bonairiaan Terrence Anthony.
Na het in 2020 aan de MBO-unit van de Scholengemeenschap Bonaire afronden van de (Papiamentstalige) opleiding tot kok MBO-niveau 2, ging hij aan de slag in de keuken van de populaire Hang Out Beachbar bij Lac Bay. Het is zijn lust en zijn leven. Zijn werkgever is zo tevreden over Terrence’s inzet dat hij hem graag wil helpen hogerop te komen. Daarvoor moet de jonge Bonairiaan wel het diploma Zelfstandig werkend kok (MBO-niveau 3) halen. Dat lijkt geen probleem: de MBO-unit van de SGB geeft deze opleiding. En Terrence staat te trappelen om er aan te beginnen.
Er is slechts één ding dat hem tegenhoudt: de wet bepaalt dat voor het middelbaar beroepsonderwijs in Caribisch Nederland niveau 3 en 4 de instructie- en examentaal Nederlands is en dat beheerst hij onvoldoende. Thuis spreekt Terrence de taal van Bonaire en op zijn werk wordt overwegend Papiaments en Spaans gesproken. Voor een goede toekomst op Bonaire heeft hij als kok de Nederlandse taal dus helemaal niet nodig, maar een in het verre Den Haag bedachte wet staat zijn loopbaan in de weg. Zonder diploma niveau 3 kan Terrence promotie op zijn buik schrijven.
Wetswijziging
Anthony is niet de enige die zijn carrièrekansen gedwarsboomd ziet door de Haagse regeldrift. Jaarlijks zijn daar zo’n 15 jonge Bonairianen de dupe van. Ze hebben de koksopleiding MBO-niveau 1 en 2 in hun moedertaal doorlopen en willen graag doorstromen. Aan de SGB ligt het niet. “Wij zijn bereid de koksopleiding niveau 3 ook in het Papiaments te geven. Drie jaar geleden heb ik het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap benaderd om voor deze kleine, specifieke groep een praktische oplossing te bedenken”, aldus Liset de Keijzer, sinds 2017 Unit-directeur MBO van de SGB. Ze had geen flauw benul wat ze met die vraag los zou maken.
De ambtenaren van OCW concludeerden dat er een wijziging van de wet voor nodig is, een traject dat al gauw enkele jaren duurt. “Mij gaat het niet om de wet, maar om deze jongeren de kans te bieden zich te ontwikkelen, nog betere koks te worden en promotie te maken. Ik had gehoopt op een praktische oplossing, dispensatie of een gedoogconstructie. Maar het ministerie, waarmee de samenwerking overigens heel goed is, zegt dat het echt via een wetswijziging moet.”
Uitstel na uitstel
Nadat de ambtenaren in 2020 de benodigde wetstekst hadden geformuleerd en deze door wetgevingsjuristen was beoordeeld, moest eerst nog de Raad van State advies uitbrengen alvorens het wijzigingsvoorstel op 16 juli vorig jaar naar de Tweede Kamer kon worden gestuurd. Na een schriftelijke vragenronde werd de wetswijziging op de Kameragenda van 9 december geplaatst om als zogeheten hamerstuk te worden afgedaan, dus zonder debat en stemming.
Daar ging op het laatste moment eens streep door: een of meer fracties wilden dat er toch een plenair debat zou worden gehouden. Inmiddels is het wetsvoorstel al drie keer ingepland en even zo veel keer weer van de Kameragenda gehaald. Het staat nu op de agenda voor de week van 12 april. Als het niet opnieuw wordt doorgeschoven, zal daarna ook de Eerste Kamer zich er nog over moeten buigen voordat het de SGB is toegestaan de koksopleiding niveau 3 tevens in het Papiaments aan te bieden.
Tijd dringt
De tijd dringt, want als het niet geregeld is voordat politiek Den Haag op zomerreces gaat, zal opnieuw een lichting leerlingen de boot missen. “We hebben een jaar nodig om de leerstof en examenopgaven te vertalen en docenten te werven. Wij hebben dat er graag voor over, maar de SGB kan zich niet veroorloven daar in te investeren als niet vaststaat dat het doorgaat”, aldus de Keijzer.
Het getreuzel aan de kant van de Tweede Kamer wordt ingegeven door de vrees bij met name de rechtse partijen dat jongeren uit de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba die het Nederlands onvoldoende machtig zijn met hun MBO-diploma naar Europees Nederland komen voor een vervolgstudie en zich vanwege de taalbarrière niet weten te redden.
Overdreven
Gedeputeerde Nina den Heyer vindt die zorg overdreven: “Het gaat om jongeren die helemaal niet de ambitie hebben om Bonaire te verlaten. Het enige dat ze willen, is een goed bestaan opbouwen op hun eigen eiland. Het is triest dat ze door de wet geremd worden in hun ontwikkeling. Toen wij in december hoorden dat de Kamer de behandeling had uitgesteld, hebben wij als Bestuurscollege een brief gestuurd om het belang te benadrukken dat de wet snel wordt gewijzigd.”
Ook werkgevers op Bonaire kijken uit naar een spoedige oplossing. Bij gebrek aan lokale arbeidskrachten met de juiste papieren zien restaurants en hotels zich genoodzaakt koks uit het buitenland in te vliegen. Dat brengt extra kosten en een hoop rompslomp met zich mee. Zo moeten er werkvergunningen worden aangevraagd en de huisvesting geregeld, terwijl ze de banen liever aan jonge eilandgenoten gunnen.
Uitzondering
Liset de Keijzer: “Het is geen ideologische strijd om de taal, want bij vrijwel alle opleidingen is het kunnen beheersen van de Nederlandse taal wel relevant. Het gaat dus om een uitzondering voor een heel kleine groep. Moet je daarvoor een ingewikkelde en tijdrovende wetswijziging willen? Als het niet anders kan, is het antwoord: ja, dat is de moeite waard. Net zo goed als wij als school bereid zijn er in te investeren. De jongeren om wie het gaat, zijn supergemotiveerd, die verdienen het de kans te krijgen zich te ontwikkelen.”
Gedeputeerde Den Heyer hoopt dat de nu voor de week van 12 april geplande behandeling van de wetswijzing niet voor de zoveelste keer wordt uitgesteld. “Anders dreigt er opnieuw een schooljaar verloren te gaan voor deze jongeren. Dus bij deze doe ik een dringend beroep op de Tweede en de Eerste Kamer: handel dit dossier alstublieft zo snel mogelijk af!”
