Wie in 2017 de nieuwe bewindspersoon van Koninkrijksrelaties ook zou worden, beroerder dan Ronald Plasterk kon het niet. Het werd Raymond Knops die eigenlijk van Defensie droomde, maar Ank Bijleveld had beter geoefende ellebogen. De oud-militair werd afgescheept met de poedelprijs. In Den Haag wordt Koninkrijksrelaties bepaald niet als een carrièrebooster beschouwd, ervaart Knops dezer dagen opnieuw. Hij grijpt niet alleen weer naast Defensie, maar er is zelfs helemaal geen plek voor hem in Rutte IV zodat het hoogst haalbare hem nog rest is deel uit te gaan maken van het CDA-smaldeeltje in de Tweede Kamer.
Knops slikte destijds de teleurstelling manmoedig weg. Het land mogen doorkruisen achterin een dienstauto en heel veel KLM-businessclasshuisjes sparen, verzacht tenslotte veel pijn. De overtuigd-Limburger etaleerde al snel dadendrang door in februari 2018 de lokale democratie op Sint Eustatius wegens politieke muiterij af te schaffen. Een legertje rijksambtenaren en consultants werd ingevlogen om te tonen wat goed bestuur is. De Statianen zien het meewarig aan en pakken zodra de terugtocht wordt geblazen ongetwijfeld de oude (rebelse) draad weer op.
Een andere erfenis van voorganger Plasterk die Knops – figuurlijk gesproken dan – grijze haren moet hebben bezorgd, is het wederopbouwfonds van 550 miljoen euro om Sint Maarten uit de door orkaan Irma achtergelaten puinhoop te doen herrijzen. Het beheer werd uitbesteed aan de Wereldbank uit vrees voor gekibbel met de regering in Philipsburg over de besteding. Maar daarmee is, zo werd vooraf gewaarschuwd, een niet vooruit te branden bureaucratische moloch binnengehaald. Veel huizen en scholen wachten ruim 4 jaar na dato nog altijd op reparatie.
Zelfs met het braafste jongetje van de Caribische klas Saba kreeg Knops bonje. Het eiland heeft als enige zijn financiën op orde en wordt zo voorbeeldig bestuurd dat de oppositie zichzelf heeft opgeheven. Toch wordt het Bestuurscollege kort gehouden: de Vrije Uitkering (de Caribische versie van het Gemeentefonds) is te laag om de eilandelijke taken naar behoren uit te voeren. Jarenlang heeft Saba de eindjes toch aan elkaar weten te knopen, maar nu is de kont tegen de krib gegooid: de begroting vertoont bij wijze van verzetsdaad een tekort van 1 miljoen dollar.
Op naar de Benedenwinden. Getergd door wat hij een “bestuurlijke surplace” noemde, liet Knops zijn ambtenaren een Bestuursakkoord voor Bonaire in elkaar flansen dat hij vervolgens de Eilandsraad als ganzen in de leverindustrie door de strot duwde. Van de uitvoering van de tien prioriteiten is weinig terechtgekomen. Dat geldt ook voor de armoedebestrijding. Het kabinet presenteerde een denkbeeldig ijkpunt sociaal minimum, een inmiddels ver achter de horizon verdwenen stip: de armoede is vanwege te weinig en te kleine stapjes verder toegenomen. Geweigerd werd de onderstand, zoals in Europees Nederland met de bijstand het geval is, naar 70% van het minimumloon (= 50% van wat nodig is om de maand rond te komen) te verhogen omdat niemand dan meer zou willen werken… Het plan van WEB Bonaire om de elektriciteitsproductie naar 80% te vergroenen en de tarieven te halveren, kreeg geen steun. In plaats daarvan investeert Den Haag miljoenen in de aanvoer van olie zodat Bonaire de eerstkomende decennia kan fluiten naar de status van Blue Destination.
Dan de coronacrisis. Alle lof voor Knops en zijn collega’s hoe snel en ruimhartig medische, humanitaire en financieeleconomische hulp is geboden aan alle zes eilanden. Maar bij het overleg om de CAS-landen sterker uit de crisis te laten komen, zat zijn ongeduld hem lelijk in de weg. Hij knutselde hoogstpersoonlijk een consensus-rijkswet in elkaar en communiceerde zo onhandig dat deze er nog altijd niet is. Hij gooide de alleszins constructief ingestelde minister-president Eugene Rhuggenaath (Curaçao) voor de bus met als gevolg dat politieke nakomelingen van oud-premier annex maffialoopjongen Schotte diens karwei kunnen afmaken.
De grootste mislukking is de geschillenregeling. De staatssecretaris ging voort op het heilloze pad dat de stoethaspelende Plasterk was ingeslagen. Met de haven in zicht strandde het wetsvoorstel. Dat Knops verrast was door het verzet van de landen is illustratief voor het geringe inlevingsvermogen van Den Haag. Kadushi heeft in zijn werkzame leven kilometers meters geschreven en gesproken tekst van bewindslieden moeten consumeren en kan maar één conclusie trekken: op een enkele uitzondering na snappen ze geen snars van de eilanden, niet van de mores, niet van de cultuur, niet van de gebruiken, niet van de mensen etc.
Deed Knops dan niks goed? Nee, zeker niet. Je moet helemaal terug naar het tijdperk Pechtold om een bewindspersoon te vinden die zich zo in het zweet heeft gewerkt. Te prijzen valt ook dat hij collega-bewindslieden meesleepte naar de BES-eilanden zodat zij met eigen ogen konden zien dat er veel werk aan de winkel is, al heeft dat materieel niet veel concreets opgeleverd. Dat raakt meteen een verzachtende omstandigheid in het voordeel van Knops: zijn rol als coördinerend bewindspersoon is nooit geaccepteerd door andere ministeries. Gevreesd moet worden dat zijn opvolger even hard tegen diezelfde muur aanloopt.
Tot zo ver een bij lange na niet complete vogelvlucht door vier jaar Knops Koninkrijk van Kommer en Kwel. Zelf had hij graag doorgewild, zei hij gisteren na afloop van zijn laatste ministerraad. Afrondend: Rutte III verdient in navolging van Rutte II en Rutte I een hele dikke onvoldoende als het om de koninkrijksrelaties gaat. En de afzwaaiend staatssecretaris van Koninkrijksrelaties? Een 9+ voor vlijt, maar een mager zesje voor effectiviteit. Dat moet Alexandra van Huffelen (veel) beter kunnen.
Kadushi is het buitenbeentje van DossierKoninkrijksrelaties.nl: een stekelige rubriek die soms wel eens ‘au’ kan doen.