Den Haag – Naar aanleiding van het werkbezoek aan Bonaire en gesprekken met parlementaire delegaties van Curaçao, Aruba en Sint Maarten heeft de Tweede Kamercommissie voor Koninkrijksrelaties na terugkeer 18 vragen over min of meer prangende kwesties gesteld. Deze zijn vandaag namens de betrokken ministers door staatssecretaris beantwoord. Of de Kamerleden tevreden zijn over de beantwoording zal volgende week blijken wanneer de begroting Koninkrijksrelaties/BES-fonds wordt behandeld.
Vraag 1
Hebben Aruba, Curaçao en Sint Maarten toegang tot belastings- en handelsverdragen die door Koninkrijk zijn of worden afgesloten, mede in het licht van de kansen voor de concurrentiepositie en risico’s?
Antwoord
Aruba, Curaçao en Sint Maarten zijn net als Nederland fiscaal autonoom binnen het Koninkrijk met elk een eigen fiscaal systeem en belastingwetten. Omdat elk van de landen van het Koninkrijk vanwege deze autonomie zelf zijn eigen belastingverdragen onderhandelt, gelden Nederlandse belastingverdragen alleen voor Nederland. Het Nederlands verdragsbeleid biedt de mogelijkheid om een uitbreidingsbepaling op te nemen in verdragen, die het onder voorwaarden mogelijk maakt om – met goedvinden van de andere verdragspartij – het belastingverdrag uit te breiden tot een of meer van de Caribische landen van het Koninkrijk, indien die Caribische landen dat wensen. Hoewel deze bepaling in een groot deel van de Nederlandse belastingverdragen is opgenomen, is tot nu toe nog geen gebruik gemaakt van die mogelijkheid.
Handelsverdragen worden voor Europees Nederland door de Europese Unie (EU) onderhandeld. Dergelijke verdragen komen tot stand tussen de EU en haar lidstaten enerzijds en derde landen anderzijds en gelden daarom alleen voor het Europese deel van Nederland. Aruba, Curaçao en Sint Maarten vallen buiten het toepassingsbereik van deze verdragen. Vanwege de hierboven reeds genoemde autonomie, kunnen de Caribische landen zelfstandig handelsverdragen onderhandelen. Verdragen inzake bevordering en de wederzijdse bescherming van investeringen, de zogenaamde IBO’s, die door het Koninkrijk der Nederlanden worden gesloten, gelden in beginsel ook voor Aruba, Curaçao en Sint Maarten, behalve als deze landen aangeven geen medegelding te wensen.
Vraag 2
Wat zijn de mogelijkheden voor het CPB om ook de verkiezingsprogramma’s voor de Statenverkiezingen in de andere landen van het Koninkrijk door te rekenen, net als gebeurt voor de Tweede Kamerverkiezingen in Nederland?
Antwoord
Het CPB biedt, vanuit zijn rol als onafhankelijk economisch onderzoeksinstituut, Nederlandse politieke partijen de mogelijkheid om de economische gevolgen van verkiezingsprogramma’s door te laten rekenen. Voor deze doorrekening is vergaande kennis van de macro-economische, financiële en juridische context van het Land in kwestie benodigd. Als Nederlands onderzoeksinstituut beschikt het CPB niet over deze kennis met betrekking tot de Caribische Landen van het Koninkrijk. Indien Aruba, Curaçao of Sint Maarten een geschikt onafhankelijk instituut bereid vindt om de doorrekening van lokale verkiezingsprogramma’s uit te voeren, dan kan het CPB technische assistentie verlenen. Hoe die technische assistentie vormgegeven kan worden is afhankelijk van het daartoe strekkende verzoek.
Vraag 3
Welke beperkingen zijn er momenteel voor elektronische betaalsystemen en -methoden op de BES-eilanden en/of CAS-landen? Wat zijn de mogelijkheden voor het invoeren van iDEAL, Paypal en/of andere elektronische betaalsystemen op de BES-eilanden en/of CAS-landen?
Antwoord
Net zoals in Europees Nederland wordt het betalingsverkeer verzorgd door commerciële partijen. Het is in beginsel aan de markpartijen zelf om te bepalen waar en op welke manier elektronische betaaldiensten worden aangeboden; de regelgeving staat hier aan niet in de weg en er zijn in die zin geen beperkingen.
Vraag 4
Er zijn grote zorgen over de stijgende tarieven voor brandstof en elektriciteit, reserve capaciteit en de gevolgen voor de kosten van het levensonderhoud op Bonaire geuit. Wat kan er op korte termijn worden gedaan om te voorkomen dat de behoefte van het Water en Energiebedrijf Bonaire (WEB) tot snelle uitbreiding van hun productiecapaciteit negatieve consequenties heeft voor verduurzamingsmogelijkheden en tarieven?
Vraag 5
Welke oplossingsmogelijkheden zijn er om de investering in verduurzaming te plegen en is het mogelijk dat Bonaire Brandstof Terminals BV deze benodigde investeringen voor haar rekening neemt?
Vraag 6
Wat is de stand van zaken rond de uitvoering van de motie-Kuiken over een structurele verlaging van de tarieven voor elektriciteit en drinkwater op Bonaire?
Antwoord op de vragen 4, 5 en 6
De private elektriciteitsproducent van Bonaire, ContourGlobal Bonaire BV (CGB), is in overleg met WEB over de uitbreiding van de productiecapaciteit. Hiernaast is het ook mogelijk dat Bonaire Brandstof Terminals BV (BBT) investeert in (duurzame) productiecapaciteit. Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat spreekt met alle partijen over de mogelijke inzet en rol bij financiering, uitrol en onderhoud. Het doel is een optimale mix van snelheid, kostendaling en verduurzaming te vinden, waar de motie Kuiken ook aandacht voor vroeg. In alle oplossingsmogelijkheden is het belangrijk dat de productie op verantwoorde wijze gecoördineerd wordt om de stabiliteit van het kleine eilandelijke net te borgen. Ook heeft het kabinet, conform motie Boucke c.s. over een routekaart naar klimaatneutrale energievoorziening in Caribisch Nederland (Kamerstuk 35632, nr. 14), TNO opdracht gegeven in overleg met de openbare lichamen de hernieuwbare energieopties in kaart te brengen. Naar verwachting wordt het onderzoeksrapport met routekaarten rond het einde van het jaar aan uw Kamer gezonden.
Vraag 7
Kan een overzicht worden gegeven van de gemiddelde kosten voor boodschappen, gas/water/licht en internet op de BES-eilanden en in Europees Nederland?
Antwoord
In 2018 heeft Regioplan in opdracht van de staatssecretaris van SZW in kaart gebracht wat de minimaal noodzakelijke kosten van levensonderhoud zijn. Deze uitgaven variëren sterk per type huishouden, vandaar dat de kosten voor verschillende huishoudsamenstellingen zijn vastgesteld. De bedragen van Regioplan worden jaarlijks geïndexeerd met de consumentenprijsindex per bestedingscategorie per eiland en met uw Kamer gedeeld.
Een kostenvergelijking tussen Caribisch Nederland en Europees Nederland is niet voorhanden. Die vergelijking is ook niet relevant omdat de kostenpatronen verschillen. Dat laat onverlet dat we in Caribisch Nederland voor een belangrijke opgave staan, te weten, het verbeteren van het voorzieningenniveau en het verminderen van de kosten van levensonderhoud voor de inwoners van Caribisch Nederland. Met de aanpak ijkpunt sociaal minimum zet het kabinet zich dan ook in om het inkomen van inwoners van Caribisch Nederland meer in balans te brengen met de kosten van levensonderhoud. Daar moeten we aan werken, ongeacht hoe de kosten van levensonderhoud zich tot de kosten in Europees Nederland verhouden.
Vraag 8
Hoe is het gesteld met de handhaving op Bonaire als het gaat om bouwen waarbij een natuurvergunning nodig is?
Antwoord
In december 2020 is uw Kamer geïnformeerd over de handhaving van natuur- en milieuwetgeving naar aanleiding van het rapport van de Raad voor de rechtshandhaving (Kamerstuk 30825 nr. 220). De Raad voor de rechtshandhaving heeft onderzoek gedaan naar de handhaving van natuur-en milieuwetgeving Caribisch Nederland. De conclusie van de Raad is dat er op deze terreinen nog weinig aan rechtshandhaving wordt gedaan. Op basis van het Natuur en milieubeleidsplan Caribisch Nederland 2020-2030 worden door de minister van LNV per eiland uitvoeringsagenda’s opgesteld, waar handhaving een prioriteit is en waar de aanbevelingen van de Raad voor de rechtshandhaving geadresseerd worden. Beoogd is de uitvoeringsagenda’s einde van dit jaar vast te stellen. Uw Kamer wordt hier nader over geïnformeerd.
Vraag 9
Wat gaat er gebeuren met de ruimte die de zoutwinning op Bonaire nu inneemt als de concessie met Cargill afloopt?
Antwoord
De onderhandelingen over een nieuwe concessie van het zoutbedrijf Cargill is het mandaat van het openbaar lichaam Bonaire. De huidige concessie loopt medio 2024 af. De eerste besprekingen hierover zullen binnenkort plaatsvinden. De ministeries van EZK en LNV hebben hulp aangeboden van een externe deskundige bij de voorbereidingen en de onderhandelingen met het oog op verlenging van de concessie. Het bedrijf is belangrijk voor het beheer van het ca. 400 ha grote terrein met beschermde natuur.
Vraag 10
Er worden nieuwe woningen gebouwd op Bonaire, maar dit zijn vrije sector woningen. Klopt het dat dit geen oplossing is voor de woningnood onder lagere inkomens of bijzondere doelgroepen? Welke plannen zijn er om op korte termijn voldoende sociale huurwoningen te realiseren?
Antwoord
Nieuwe woningen in de vrije sector dragen bij aan de diversificatie van het woningaanbod; het bouwen van vrijesectorwoningen is echter geen oplossing voor de woningnood onder lagere inkomens of bijzondere doelgroepen. Om het tekort aan sociale huurwoningen aan te pakken, heeft dit kabinet met het openbaar lichaam Bonaire en de Fundashon Cas Bonairiano het Convenant Volkshuisvesting Bonaire getekend. In dat Convenant zijn afspraken vastgelegd over de financiering, planning en bouw van 500 sociale huurwoningen. Vastgelegd is dat de bouw in verschillende tranches zal plaatsvinden. De actuele planning is dat de 500 nieuwbouwwoningen eind 2027 zijn opgeleverd.
Het kabinet heeft geïnvesteerd in de sociale woningbouw in Caribisch Nederland. Dat neemt niet weg dat de behoefte aan meer sociale huurwoningen groot blijft in Caribisch Nederland; zo is er ook een toenemende vraag naar woningen voor bijzondere doelgroepen zoals ouderen en jongeren. Voortbordurend op de resultaten die dit kabinet gerealiseerd heeft, ligt het in de rede om tot een aanvullend sociaal huisvestingprogramma te komen, met betrokkenheid van het Rijk, de Openbare Lichamen en lokale woningstichtingen. Het is aan het nieuwe kabinet om een besluit te nemen over de wenselijkheid en financiering van een dergelijk aanvullend sociaal huisvestingsprogramma.
Vraag 11
Welke korte termijn plannen liggen er om de infrastructuur en asfaltering op Bonaire te verbeteren?
Antwoord
Het Meerjarenprogramma Wegen Bonaire dat mede uit middelen van het Regeerakkoord Rutte III wordt gefinancierd, is in uitvoering. Op korte termijn betekent dit volgens de huidige planning dat er in de periode 2021-2023 twaalf wegenprojecten afgerond moeten worden. Daarnaast wordt gekeken of er aanvullend (vanuit lokale middelen) versterkt ingezet kan worden op achterstallig groot onderhoud en verharding van zandwegen.
Vraag 12
Bonaire International Airport streeft in haar Masterplan 2040 naar het verwerken van 9 miljoen passagiers in 2040. Als deze allen op Bonaire moeten verblijven, moet het aantal hotelbedden verdrievoudigen. Sluit dit aan bij de visie op de ontwikkeling van het eiland qua kwaliteitstoerisme?
Antwoord
In het rapport “Prognoses BIA 2040” (prof. Em. Jaap de Wit i.s.m. SEO) zijn twee scenario’s gebruikt om de groei van de passagiersbewegingen in de toekomst te berekenen. In het “Business as Usual scenario” (BAU) zouden in 2040 op BIA 676.000 passagiersbewegingen per jaar plaats kunnen vinden, en in het zogenaamde “Toerisme Stimulering” (TS) scenario 900.000 passagiers-bewegingen in 2040. Bovendien zijn dit passagiersbewegingen: aankomende èn vertrekkende passagiers opgeteld. Met andere woorden: het bruto aantal arriverende passagiers zou in 2040 in het hoogste scenario ongeveer 450.000 kunnen zijn en dus geen 9 miljoen. Ondanks dat niet alle toeristen in hotels overnachten (CBS 2012 slaapplaatsen Bonaire: 48% hotels en resorts) zou een dergelijke stijging van het toerisme in 2040 een flinke toename van de hotelcapaciteit vergen. In hoeverre die toename op een kwalitatief goede en duurzame wijze gerealiseerd kan worden is aan het eilandbestuur zelf. Ik heb hierover veelvuldig met het Bestuurscollege gesproken en er zijn intensieve contacten tussen mijn ministerie en het openbaar lichaam Bonaire. Het is aan de eilandsraad om hier keuzes in te maken en besluiten over te nemen, uiteraard binnen de geldende wettelijke normen en regels zoals de Wet volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieubeheer BES, de Wet grondslagen natuurbeheer- en bescherming BES, de Wet grondslagen ruimtelijke ontwikkelingsplanning BES (Wgro) en lokale regelgeving en beleid op het terrein van land en water. Een nieuw te vormen kader is het ontwikkelingsprogramma op basis van de Wgro.
Vraag 13
Wat is de stand van zaken rond de beantwoording van de schriftelijke vragen van de leden Kuiken en Wuite over de openbare bibliotheek op Bonaire (2021Z09593)?
Antwoord
De vragen zijn reeds beantwoord door de minister van OCW op 20 september 2021.
Vraag 14
Heeft de Wereldbank ten aanzien van de vuilnisbelt op Sint Maarten de eis neergelegd dat ongedocumenteerden verplicht door de Staat gehuisvest moeten worden? Klopt het dat Nederland ongedocumenteerden niet huisvest? Hoe beoordeelt Nederland deze eis aan Sint Maarten? Welke rol kan Nederland speken in de kwestie van de vuilnisbelt?
Antwoord
Nederland heeft gekozen om de bijdrage aan de wederopbouw van Sint Maarten te laten lopen via de Wereldbank, onder meer om de zorgvuldige en integere procedures. Wereldbank-beleid is van toepassing op het trustfonds. Een belangrijk onderdeel van dit beleid, dat wordt gesteund door Nederland, is dat investeringsprojecten geen negatieve impact mogen hebben op mens en milieu. In dat kader zijn in het beleid van de Wereldbank de rechten vastgelegd van alle personen die binnen een project getroffen zijn door onvrijwillige herhuisvesting. Daarbij speelt hun status geen rol. Om tot een duurzame oplossing van de dump te komen, vormen de werkzaamheden die moeten worden verricht een risico voor de direct omwonenden, waaronder ongedocumenteerden. Zij zullen om die reden hun huidige woning moeten verlaten. De oplossing kan inderdaad nieuwe huisvesting zijn, maar een andere compensatie is ook mogelijk. Na zorgvuldige voorbereiding is een plan voor herhuisvesting in de afrondende fase.
Het klopt dat in Nederland personen die niet rechtmatig verblijven niet in aanmerking komen voor een huisvestingsvergunning en huurtoeslag, dat geldt ook voor herhuisvesting. Dat is overeenkomstig de Koppelingswet geregeld in de Huisvestingswet en de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen.
De vuilnisbelt en het ontwikkelen van duurzaam afvalmanagement is en blijft prioritair. Om dit project te ondersteunen zijn de gesprekken vergevorderd over het leveren van technische bijstand aan het ministerie van VROMI van Sint Maarten om tot duurzaam afvalmanagement te komen. Het is en blijft aan Sint Maarten om beleid te implementeren en de noodzakelijke veranderingen door te voeren.
Vraag 15
Waarom is er geen jeugdwet op de BES-eilanden?
Antwoord
De jeugdzorg in Caribisch Nederland heeft op dit moment een juridische basis in de Invoeringswet BES en daarbij horend Besluit Pleegzorg BES, waarin de kwaliteit van de jeugdzorg, het toezicht daarop door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en nadere regels rondom de pleegzorg zijn vastgelegd.
Vanwege de lokale omstandigheden heeft het ministerie van VWS – ook gelet op de legislatieve terughoudendheid3 – er niet voor gekozen om bij de stelselherziening van de Jeugdwet in 2015, de Jeugdwet één op één over te nemen voor Caribisch Nederland. De uitkomsten van de pilots op de Bovenwinden, gericht op de overdacht van de uitvoering van jeugdpreventie en opvoedondersteuning aan de openbare lichamen, zijn positief. Deze taken worden nu structureel bij het openbaar lichaam belegd, waarover het ministerie van VWS met Saba en St. Eustatius afspraken maakt. Daarnaast geeft het programma BES(t)4Kids verder vorm aan de manier waarop zorg en ondersteuning voor kinderen in Caribisch Nederland is georganiseerd door de ontwikkeling van de zorgstructuur. Op deze manier wordt stapsgewijs onderzocht wat passend is in de context van Caribisch Nederland met als stip op de horizon om dat in een wettelijke regeling vast te leggen.
Vraag 16
Waarom zijn er geen Ouder- en Kindteams op de BES-eilanden, waardoor bij jeugd gerelateerde problematiek ook de bronoorzaken binnen het gezin in samenhang bekeken kunnen worden?
Antwoord
Laagdrempelige ondersteuning van ouders en kinderen is ook in Caribisch Nederland een prioriteit. Dit wordt op verschillende manieren vormgegeven. Op Saba is Youth & Family Support ondergebracht bij de dienst Community Development, die ook taken uitvoert op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling en arbeidsparticipatie. De dienst Community Development werkt nauw samen met de dienst Public Health en het daaronder vallende consultatiebureau. Op St. Eustatius is de opvoedkundige actief in het Social Support team waarbinnen ook het maatschappelijk werk en het jongerenwerk is georganiseerd. Deze onderhoudt een korte lijn met de Baby Clinic die ook onder het openbaar lichaam valt. Tenslotte loopt er op Bonaire een project gericht op de versterking van de dienstverlening op het gebied van eerstelijns jeugd- en gezinswerk, maatschappelijke ondersteuning, armoedebestrijding (inclusief schuldhulpverlening) en sociale activering/participatie. Om dit te bereiken wordt er één uitvoeringsorganisatie opgericht die deze taken uitvoert en zo een integrale aanpak van de hulpverlening aan een gezin kan bewerkstelligen.
Vraag 17
De landen in het koninkrijk geven aan met een hoge rente te moeten lenen, terwijl Nederland relatief goedkoop kan lenen. Is het mogelijk om de landen toe te staan om tegen dezelfde voorwaarden te lenen voor economische investeringen?
Antwoord
Curaçao en Sint Maarten kunnen, in tegenstelling tot Aruba, op basis van de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten voor de kapitaaldienst via Nederland tegen zeer gunstige rentetarieven lenen. In uitzonderlijke gevallen zoals Covid-19 en orkaan Irma mogen de landen ook lenen voor de lopende dienst. Curaçao en Sint Maarten lenen hiervoor ook bij Nederland. Ook Aruba leent in verband met de huidige Covid-crisis, in tegenstelling tot de normale situatie, bij Nederland voor de gewone dienst. Op het moment dat de leningaanvraag wordt gehonoreerd, al dan niet via tussenkomst van het C(A)ft, wordt het door Nederland gevraagde rentetarief bepaald door de rente die Nederland zelf betaalt op de kapitaalmarkt met een beperkte risico-opslag voor het default risico dat Nederland loopt. Zo betalen de landen op dit moment 0% rente op de liquiditeitsleningen.
Vraag 18
Heeft toenmalig minister Hirsch-Ballin verklaard aan de landen van het Koninkrijk voorafgaand aan 2010 dat de geschillenregeling bindend zou moeten zijn?
Antwoord De toenmalige minister heeft in 2010, in de nota naar aanleiding van de Verslagen van de Staten van de Nederlandse Antillen en Aruba, de intentie uitgesproken tot het instellen van een onafhankelijke instantie die juridische geschillen over de interpretatie van het Statuut kan beslechten.