Den Haag – Armoede, kindermishandeling en het onderwijs zijn belangrijke zorgen voor de kinderen op Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Toch zijn ze tevreden over hun leven en hebben ze relatief weinig negatieve ervaringen gehad tijdens de coronamaatregelen. Dat concludeert Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer in het vandaag verschenen rapport Als je het ons vraagt. Kinderen op de BES-eilanden.
Kalverboer: “Ik ben blij met de hoge cijfers die kinderen hun leven geven, maar tegelijkertijd hoor ik kinderen ook zeggen dat er buiten school free eten moet zijn. Als iedereen arm is, is het begrijpelijk dat kinderen hun geluk daaraan relateren. Er worden al stappen gezet met armoede, huiselijk geweld en onderwijs, maar er is nog meer nodig om kinderen zich goed te laten ontwikkelen en een beter perspectief te bieden.”
Oproep
De Kinderombudsman roept de bestuurders van de bijzondere gemeenten en de betrokken ministeries op om verder te werken aan structurele oplossingen. Ook roept zij op de betrokkenheid van kinderen bij het vinden van oplossingen te vergroten: “Kinderen een stem geven, zoals het Kinderrechtenverdrag bepaalt. En voor de korte termijn: begin met vertrouwenspersonen voor de kinderen en een Kindertelefoon. “
Iedere twee jaar onderzoekt de Kinderombudsman in zowel Europees als Caribisch Nederland wat er speelt in de levens van kinderen en jongeren. Met een vragenlijst en gesprekken met kinderen en jongeren haalt de Kinderombudsman zoveel mogelijk informatie op over wat er goed of minder goed gaat in hun leven, en wat zij belangrijk vinden voor de toekomst. In het vandaag gepresenteerde onderzoek staan de ervaringen van basisschoolkinderen in het Caribisch deel van Nederland centraal.
Lockdowns
Vijfennegentig basisschoolkinderen in de leeftijd van 8 tot 14 jaar op Bonaire, Sint Eustatius en Saba hebben de vragenlijst ingevuld. Afgelopen jaar viel het onderzoek samen met de wereldwijde uitbraak van corona. Net als in Nederland hadden de kinderen op de eilanden te maken met verschillende lockdowns. Scholen werden tijdelijk gesloten, ouders werkten thuis, winkels waren gesloten en waren er minder mogelijkheden te sporten. Wat de basisschoolkinderen vertellen schetst een beeld van hoe zij hun leven tijdens corona ervaren hebben.
Samenvatting van de bevindingen van de Kinderombudsvrouw
De meeste kinderen van de verschillende eilanden zijn positief over hun leven
Uit het onderzoek blijkt dat de meeste kinderen aangeven dat ze een fijn leven hebben. Zij geven hun leven gemiddeld een 8,9.
Corona heeft impact gehad, maar volgens kinderen niet tot veel extra problemen geleid
Over het algemeen zeggen kinderen van de drie eilanden dat ze weinig negatieve ervaringen in de coronaperiode hebben gehad. ‘Voor corona zagen veel kinderen hun ouders heel weinig, omdat zij vaak meer banen hebben om in hun levensonderhoud te voorzien. Door corona waren ouders veel meer thuis. Mogelijk dat de aandacht die ouders aan hun kinderen hebben besteed hier nog een positieve invloed op heeft gehad’, aldus Kinderombudsvrouw Margrite Kalverboer. Wel zeggen ze dat ze thuis minder geleerd hebben dan op school en dat er soms sprake was van extra ruzies thuis. Velen hebben hun vrienden gemist.
Armoede is een probleem voor een deel van de kinderen en volgens hen belangrijk om aan te pakken in de toekomst
Kinderen noemen op alle drie de eilanden armoede als een probleem. Dit komt overeen met wat we weten uit ander onderzoek. Hoewel het merendeel van de kinderen niet aangeeft in armoede te leven, geeft toch bijna 20 procent van de kinderen aan dat zij armoede zouden aanpakken als zij Kinderombudsman of -vrouw waren.
School wordt op alle eilanden genoemd als verbeterpunt
Op alle eilanden zijn er kinderen die aangeven dat school een belangrijk punt is dat beter kan in hun leven. Uit hun toelichtingen kunnen we niet altijd opmaken of dit over de kwaliteit van het onderwijs gaat of over de sfeer op school. Uit de antwoorden uit de open vragen komt pesten in ieder geval als thema relatief veel naar voren.
Onveiligheid thuis wordt duidelijk genoemd door kinderen op Bonaire en is volgens hen belangrijk om aan te pakken in de toekomst
Kinderen op Bonaire noemen onveiligheid thuis duidelijk als aandachtspunt. Daarnaast noemen zij bij de vraag wat ze zouden doen als ze Kinderombudsman of -vrouw waren, dat ze het belangrijk vinden dat kindermishandeling stopt.
De aanbevelingen van de Kinderombudsvrouw
De belangrijkste knelpunten die kinderen in dit onderzoek benoemen zijn armoede, onderwijs en huiselijk geweld. Dit wordt ondersteund door de kennis die we hebben uit eerdere onderzoeken en verschillende – deels digitale – werkbezoeken aan de eilanden.
In het afgelopen jaar hebben wij, onder andere met de Nationale ombudsman, in meerdere uitingen aanbevelingen gedaan over armoedebestrijding en de bestrijding van kindermishandeling op Bonaire, Saba en St. Eustatius. Uit verschillende berichten begrijpen wij dat een deel van deze aanbevelingen opvolging krijgen, bijvoorbeeld ten aanzien van armoedebestrijding en extra ondersteuning voor kinderen en jongeren. Tegelijkertijd zijn deze aanbevelingen nog steeds actueel, omdat structurele borging van de ingezette initiatieven, pilots en beleidswijzigingen nog niet verzekerd is. De eerdere aanbevelingen, die ook van toepassing zijn op dit onderzoek omdat ze ook voor kinderen in de basisschoolleeftijd relevant zijn, herhalen we hier.
Aanbevelingen ten aanzien van armoedebestrijding
De kern van de eerdere aanbevelingen ziet op het vormgeven van een integrale aanpak van armoedebestrijding, goede samenwerking hierbij tussen alle betrokken openbare lichamen en ministeries. Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dient hierbij de regie te nemen.
Naast plannen en maatregelen voor de langere termijn hebben wij ook aanbevolen om maatregelen te nemen die zien op de kortere termijn. Dit vanwege de ernst van de problematiek. Ook hierbij dient de regie te liggen bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Specifiek gaat het hierbij om:
– Een netwerk van buddy’s of vertrouwenspersonen op scholen en buurthuizen creëren. Jongeren kunnen bij hen hun verhaal doen en ondersteuning krijgen bij problemen.
– Een functie zoals de Kindertelefoon beschikbaar maken op alle eilanden. In verschillende werkbezoeken aan de eilanden is aan de orde gekomen dat hier behoefte aan is.
Aanbevelingen ten aanzien van kindermishandeling
Een belangrijk onderdeel van een brede aanpak van kindermishandeling op de eilanden is het strafbaar stellen van geweld in de opvoeding. Hier wordt met het wetsvoorstel BES strekkende tot het afzien van geweld jegens kinderen in de opvoeding en verzorging een belangrijke stap gezet. Dit wetsvoorstel is ter ondersteuning van het (lopende)
beleid over kindermishandeling en opvoedondersteuning op de eilanden. Het is van belang dat kindermishandeling blijvend aandacht krijgt en dat er wordt toegezien op de uitvoering en effectiviteit van het beleid.
Naast deze lange termijn aanpak, is er ook ten aanzien van de bestrijding van kindermishandeling een aantal maatregelen dat op de korte termijn genomen kan worden. Ook voor deze maatregelen hebben we in eerdere uitingen aandacht gevraagd:
– Het anoniem melden van kindermishandeling en huiselijk geweld bij organisaties op de eilanden.
– Een netwerk van buddy’s of vertrouwenspersonen, zodat kinderen en jongeren op een laagdrempelige manier om hulp kunnen vragen.
Wederom dient hier de regie te liggen bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.
Aanbevelingen ten aanzien van kinderparticipatie
Als Kinderombudsman vinden wij het belangrijk dat kinderen een structurele stem krijgen in zaken die hen aangaan. Kinderen hebben volgens het Kinderrechtenverdrag ook recht betrokken te worden bij beslissingen die hen aangaan. Dit is mede de reden waarom wij periodiek aan de kinderen op de eilanden vragen hoe het met hen gaat en wat zij nodig hebben. We raden de Openbare lichamen en andere organisaties op de eilanden aan om structureel en periodiek met kinderen en jongeren in gesprek te gaan over thema’s die voor hen belangrijk zijn. Uit dit onderzoek blijkt dat in ieder geval armoede, onderwijs en huiselijk geweld belangrijke onderwerpen zijn waarover met kinderen gesproken moet worden.
In relatie tot de onderwerpen die kinderen in dit onderzoek genoemd hebben doen we de volgende aanbevelingen:
1. Ga in gesprek met kinderen over armoede
Veel kinderen op de eilanden worden geconfronteerd met armoede. Praat hier met kinderen over en kijk aandachtig naar de oplossingen die zij zelf aandragen om de problematiek te verlichten. Zo doen kinderen bijvoorbeeld suggesties over het verstrekken van (gratis) maaltijden en het kopen van goedkope kleding. Wellicht kunnen dergelijke voorzieningen de kwaliteit van hun leven verbeteren.
2. Ga in gesprek met kinderen over het onderwijs
Onderwijs wordt op alle eilanden door kinderen genoemd als iets wat in hun leven beter kan. Diep dit onderwerp verder uit met kinderen en neem hun suggesties om het onderwijs te verbeteren mee.
3. Ga met kinderen in gesprek over kindermishandeling en huiselijk geweld
Kinderen kunnen veel vertellen over dat wat zij of hun leeftijdsgenoten meemaken en de oplossingen die zij zien. Niet alleen over situaties thuis, maar ook over geweld en agressie tussen kinderen onderling. Ga met ze in gesprek en betrek hun suggesties bij het vormgeven van beleid op dit onderwerp.
Het is belangrijk om bij kinderparticipatie te zorgen voor een veilige omgeving waar kinderen vrijuit kunnen praten. Het model van Lundy kan handvatten bieden bij het structureel opzetten van kinderparticipatie.
Als Kinderombudsman, in samenwerking met de Nationale ombudsman, zullen we de situatie op de eilanden blijven monitoren.
Lees hier het gehele rapport