Door Elwin Groenevelt
Je kunt er op wachten: bij elke crisis ontstaat ‘als vanzelf’ een stroeve relatie tussen Nederland en de Caribische delen van het Koninkrijk. Dat is natuurlijk niet voor niks. Elke crisis maakt pijnlijk duidelijk waar de zere plek ligt in de onderlinge relatie tussen de autonome landen in het Koninkrijk. En die verdwijnt helaas nooit vanzelf!
Sinds de aanpassing van het Statuut op 10 oktober 2010 zijn Curaçao en Sint Maarten verder gegaan als zelfstandige landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Aruba had deze status al gekregen in 1986. De andere drie eilanden, Bonaire, Sint Eustatius en Saba, zijn omgevormd naar bijzondere gemeenten; ook wel de BES-eilanden genoemd.
Sinds die gedenkwaardige datum 10-10-10 is de situatie er niet beter op geworden. Nog even los van het feit dat een gedrocht van een structuur is ontstaan. Met eilanden in één Koninkrijk die verschillende valuta hanteren en verschillende wet- en regelgeving, blijken ook de verwachtingen over-en-weer onduidelijk en daarmee het startpunt van menig conflict. Met als dieptepunt de recente petitie van Sint Maarten aan de VN-rapporteur voor Racisme dat Nederland zich bij de coronahulp ‘neokoloniaal’ en ‘racistisch’ gedraagt.
De ‘zere plek’ is natuurlijk wel duidelijk. Nederland is buiten discussie de ‘grote broer’ in het Koninkrijk. Met een BBP dat 100 keer zo groot is als dat van de andere eilanden samen, een bevolkingsaandeel van ruim 50 keer zo groot, en een gediversifieerde economie is Nederland de backbone van het Koninkrijk. En dat wordt onmiddellijk duidelijk zodra er sprake is van een crisis.
Denk aan de wereldwijde kredietcrisis, met een forse impact op de toeristische sector op de eilanden, maar ook een natuurramp zoals de orkaan Irma in 2017 waarbij de infrastructuur en economie van Sint Maarten werden verwoest, tot aan de huidige COVID-19-epidemie met desastreuze effecten op de economieën van de eilanden. Allemaal momenten waarin zonder de financiële hulp van Nederland de eilanden letterlijk failliet zouden zijn gegaan.
Aan de andere kant mag Nederland ook wel eens zuiniger zijn op de Caribische eilanden. Hier ontbreekt vaak de menselijke maat in het beleid vanuit Den Haag. Hoe kan het zijn dat de inwoners van de BES-eilanden zo worden achtergesteld bij gemeenten in Nederland? Denk aan het sociaal minimum dat in Nederland vele malen hoger ligt dan bij de bijzondere gemeenten in de Cariben. Waarom moet het College van de Rechten van de Mens Nederland erop wijzen om de inwoners op de BES-eilanden niet als ‘tweederangs burgers’ te behandelen? Dan kweek je ongelijkheid en een onderstroom van negatieve gevoelens. Zeker als je 8.000km van elkaar verwijderd bent, met ook nog eens grote culturele en historische verschillen.
Tenslotte speelt op de eilanden het gezegde ‘onbekend maakt onbemind’ nog parten. Veel Nederlanders, en helaas ook politici, hebben een negatief beeld van de inwoners en bestuurders van de eilanden. En dat verandert pas als je er bent geweest. Ik heb dit de afgelopen jaren zelf ervaren. Sinds we met Qredits in 2015 activiteiten zijn gestart op Bonaire en later ook op de andere eilanden heb ik ontdekt wat voor prachtige en hardwerkende mensen we op de eilanden hebben. Collega’s, ondernemers en stakeholders. Ik denk dat Qredits een mooi voorbeeld is hoe een goede win-win-samenwerking kan ontstaan. We komen niet alleen een best-practise brengen, namelijk startende ondernemers op allerlei manieren te ondersteunen, maar vragen ook om betrokkenheid en financiële ondersteuningen van de eilanden zelf. En we werken uitsluitend met lokale mensen, zodat het iets van de eilanden zelf wordt, passend in hun cultuur en hun wensen.
De recente conflicten ten tijde van de coronacrisis maken duidelijk dat de slechte verhoudingen binnen het Koninkrijk niet vanzelf worden opgelost. Het wordt tijd voor een nieuwe structuur, een nieuw Statuut misschien wel. Zeker met het oog op de toenemende kans op rampen die de wereld (en onze Caribische eilanden) treft: zoals natuurrampen (orkanen en stijging zeespiegel) en gezondheidsrampen (nieuwe mutaties van het coronavirus).
Waarom niet eerlijk toegeven dat de landen zich natuurlijk nooit gelijkwaardig verhouden. Nederland is en blijft het ‘vangnet’ in het Koninkrijk. Maar ook toegeven dat de Caribische eilanden een prachtige parel zijn die gekoesterd moet worden. En zeker niet moeten worden achtergesteld (net als op de BES-eilanden nu het geval is). Niet alleen vanuit historisch perspectief, maar vooral omdat we het allerbeste voor hebben met hun inwoners. Ja, de menselijke maat!
Mijn voorstel is om van de eilanden een 13e provincie te maken. Of wellicht 13e (Bovenwindse eilanden) en 14e provincie (Benedenwindse eilanden). Elk met een zelfstandig bestuur, maar wel een duidelijke governance. Het lukt Friesland ook om hiermee een eigen identiteit te bewaren…. maar wel met alle voordelen om bij Nederland te horen.
Ik heb buitengewoon veel liefde voor de Caribische eilanden in het Koninkrijk gekregen. Wat wonen daar prachtige mensen, die zich echt verbonden voelen met elkaar, met Nederland en ons Koningshuis! En wat gun ik hen meer welvaart en stabiliteit!
Elwin Groenevelt is chief executive officer van Qredits Microfinanciering Nederland