Den Haag – Heeft Nederland met zijn stikken-of-slikken aanpak bij het stellen van strenge voorwaarden aan verdere coronasteun het kabinet Rhuggenaath “electoraal de nek omgedraaid?” Die vraag wierp senator Jeroen Recourt (PvdA) vandaag op in een debat van de Eerste Kamer met de bewindsman over de ‘Staat van het Koninkrijk’. Hij gaf zelf het antwoord: “We zijn in staat mensen, die onze vrienden zijn, van het podium te duwen.”
“De noodsteun is ervaren als chantage”
“Ons Koninkrijk wordt niet bepaald door de overeenkomsten, maar door de verschillen. Wat heeft de staatssecretaris de afgelopen vier jaar gedaan om de verschillen te overbruggen en het Koninkrijk vooruit te brengen. Als het verbeteren van de relatie met de besturen van de landen een doel van het kabinet was, is dit mislukt. De relatie met Sint Maarten is ronduit slecht, die met Curaçao dreigt snel te verslechteren en ook op de relatie met Aruba staat stevige druk. De noodsteun is ervaren als chantage. Er zijn niet alleen economische voorwaarden gesteld aan de steun. Het lijkt er op dat Nederland haar hele wensenlijst dwingend heeft doorgevoerd”, aldus Recourt, die als het om de Cariben gaat een van de best ingevoerde Haagse politici is. Hij was eerder rechter op Aruba en 7 jaar woordvoerder Koninkrijksrelaties in de Tweede Kamer.
Vijandig
“Er is een extra autoriteit (het Caribisch Orgaan voor Hervormingen en Ontwikkeling; red) opgelegd die de het democratische mandaat van de parlementen van de landen ernstig beperkt: zij kunnen op fundamentele onderwerpen worden overruled. Het zijn maatregelen die vanuit Nederlands perspectief wellicht logisch zijn met het oog op wat er in het recente verleden is gebeurd, maar kan het niet ook anders? Het feit dat de Curaçaose politieke partij MFK, eerder verantwoordelijk voor financieel wanbeheer, weer terug is in het centrum van de macht, kan een bevestiging zijn dat strakke financiële kaders meer dan ooit noodzakelijk zijn. Het kan ook betekenen dat we het Kabinet Rhuggenaath electoraal de nek hebben omgedraaid met de zware eisen aan de steun.”
“Samenwerking is vooral bemoeilijkt”
Recourt constateert dat “ondanks alle terechte en substantiële materiële steun de samenwerking binnen het Koninkrijk met de redelijke krachten op de eilanden vooral is bemoeilijkt. Wij kijken met grote zorg naar de komende verkiezingen in Aruba. Als de tekenen niet bedriegen dan hebben we straks drie landen die bijna vijandig tegenover Nederland staan. Tel daarbij op het steeds grotere verschil in welvaart tussen Nederland, inclusief de BES, en de drie landen. Tel daarbij op de steeds grotere afhankelijkheid van Nederland. Hoe brengt dit het Koninkrijk verder? En waarheen eigenlijk?”
Los zand
“Ons Koninkrijk wordt niet bepaald door de overeenkomsten maar door de verschillen. De verschillen tussen Nederland en het Caribisch deel en tussen de Caribische delen onderling zijn groot. Zij hangen nu als los zand aan elkaar binnen de structuur van het statuut. Corona heeft de verschillen nog verder vergroot.”
“Steeds grotere afhankelijkheid”
De PvdA-senator pleit voor andere verhoudingen in het Koninkrijk. “Er is een grote economische, geografische en/of geopolitieke kwetsbaarheid van de landen. Er is daarmee een steeds grotere afhankelijkheid van Nederland. Er is verder een voortdurende dreiging dat de fundamentele waarden van de democratische rechtsstaat worden geschonden. Ook hier draagt Nederland de verantwoordelijkheid voor. Of Nederland voelt hier de verantwoordelijkheid voor. Maar Nederland heeft niet of nauwelijks de bevoegdheden heeft om er iets aan te doen. Aan de andere kant zien we de landen die zich onheus bejegend voelen omdat Nederland vervolgens andere, oneigenlijke middelen inzet.”
Structuurprobleem
“Dit is in de kern een structuurprobleem waar we al vele jaren met een grote boog omheen lopen omdat we geen oplossing voor ons zien. En zo modderen we door. Dat moet stoppen. Dit is geen structuur die mijn fractie door wil geven aan onze kinderen. Laten we met vier landen binnen het Koninkrijk, of wellicht nog beter, met alle Caribische eilanden en Nederland om de tafel gaan zitten en verkennen welke taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden nodig zijn om samenwerking toekomstgericht te krijgen. Laten we hiervoor we eerst een routekaart tekenen naar een Koninkrijk dat werkt omdat het verschillen kan overbruggen. Is de staatssecretaris bereid hier de eerste voorbereidingen voor te treffen?”
“Onderlinge wantrouwen overheerst”
Aanpassing van de structuur is niet voldoende, aldus Recourt: “Het investeren in een gezamenlijk doel, het samen ontwikkelen van beleid; het is er veel te weinig van gekomen. Het onderlinge wantrouwen overheerst. De stroom staat daarmee tegen. Hoe hard we ook roeien, we komen nauwelijks vooruit. Mijn advies aan het volgende kabinet zou dan ook zijn: investeer naast een andere structuur ook in een betere relatie, vooral met diegenen die aan hetzelfde eind van het touw trekken.”
Koloniaal verleden
De PvdA-senator kwam met een concreet voorstel op het, zoals hij het verwoordde, meest gevoelige onderdeel van onze relatie: “De omstandigheid dat ons Koninkrijk is gebouwd op het racisme en de onderdrukking die eigen is aan een koloniaal systeem. Dit beladen verleden speelt impliciet en expliciet tot op de dag van vandaag een grote rol. Expliciet als we van met name van de bestuurders van Sint Maarten het niet subtiele verwijt krijgen dat we ons gedragen als koloniale, racistische onderdrukkers. Impliciet in de verhoudingen. In het denken en in het zelfbewustzijn. In het niet nemen van verantwoordelijkheid voor fouten die nu zijn gemaakt, maar ook niet voor de fouten die zijn gemaakt in een verder verleden.”
De PvdA wil daarom onderzoek naar belemmeringen in de samenwerking die voortkomen uit het koloniale verleden. “In Nederland en in de drie overige landen van ons Koninkrijk. Ieder op hun eigen manier. Dit onderzoek kan het beste worden uitgevoerd door niet bij het Koninkrijk betrokken onderzoekers. Het perspectief van een buitenstaander kan ons wijzen op eventuele blinde vlekken. Je weet niet wat je niet ziet. Ik ben geïnspireerd door het boek Revolusi van de Belg Van Reijbroeck over de onafhankelijkheid van Indonesië.”
Roze olifant
“We hebben allemaal vele voorouders in ons bloed met allemaal een andere verhouding tot het kolonialisme. Hoe je je persoonlijk tot het kolonialisme verhoudt, is een individueel proces. Daar gaan wij als politiek niet over. Dit is anders voor de landen in het Koninkrijk en hun bestuurders. Onderzoek naar hoe het kolonialisme zoals dit bestond in het Caribische deel van het Koninkrijk doorwerkt in de bestuurscultuur en in de moeizame samenwerking is nog niet eerder gedaan. Het indrukwekkende rapport ‘Knellende Koninkrijksbanden’ uit 2001 geeft een geweldige hoeveelheid relevante informatie en vormt daarmee een goede voorstudie, maar had een veel beperkter onderzoeksopdracht.”
“We zijn het Koninkrijk van verschillen”
Volgens Recourt is vervolgonderzoek om meerdere redenen van belang. “Allereerst vanuit de ethiek: je moet rekenschap geven van je verleden, ook of juist als dit niet fraai is, voor een nieuwe start. En we moeten door. De afhankelijkheid van de zes eilanden van Nederland is groot, heeft de Corona-crisis aangetoond. Het is ook actueel. De relatie tussen de Caribische landen en Nederland is slecht. Een onderzoek kan de negatieve onderstroom in de relatie helpen keren en zorgen dat de samenwerking vaart krijgt. Het kan Nederlandse bestuurders ook weerwoord geven op de nu vaak ongefundeerde kritiek dat Nederland zich nog steeds als koloniale macht opstelt. Kortom: het maakt de roze olifant in de kamer van het Koninkrijk zichtbaar en bespreekbaar. Dit is nodig om de relatie tussen de landen te verbeteren. En dit maakt op zijn beurt weer dat er meer resultaat kan worden bereikt voor alle bewoners van met name het Caribische deel van het Koninkrijk. Ik vraag daarom de staatssecretaris of hij bereid is een dergelijk onderzoek voor te bereiden en te financieren?”
“We zijn het Koninkrijk van verschillen. Sommige verschillen zullen altijd blijven, andere moeten snel verkleind worden”, zo sloot Recourt zijn betoog af. Staatssecretaris Knops komt later vandaag aan het woord.